Nhất Hạnh - Thơ

Nhất Hạnh


Ông là một thiên tài văn chương hiếm hoi của Phật giáo. Rất tiếc cho văn học, ông không đam mê văn chương; và rất hay cho Phật giáo, ông đam mê thiền. Dù rằng những đóng góp của ông về văn học rất đáng kể, nhưng dường như đã bị mờ nhạt bởi các thành tựu to lớn của ông đối với Phật giáo. Vì vậy người ta nhắc đến ông thì thường nhắc đến vai trò của một thiền sư, một tu sĩ Phật giáo nổi tiếng, hơn là một thi nhân, một văn sĩ. Các tác phẩm của ông, đầy tính văn học, lại được thưởng thức như những tác phẩm thiền học, Phật học. Có lẽ chỉ vì trong hướng sáng tác, ông không giống như những thi nhân khác của Phật giáo: người ta đem thiền vào thơ; ông đem thơ vào thiền. Thơ đối với ông, chỉ là phương tiện. Dù thế, phương tiện của một tài năng thiên phú, thể hiện trong chủ đích nào, cũng ghi lại những dấu tích trác tuyệt.

Cho nên, thưởng thức thơ ông thì hãy tạm quên vai trò thiền sư, hay vai trò một nhà văn hóa, một nhà đạo đức mô phạm. Ðây, thơ của thi sĩ Nhất Hạnh:



Bướm bay vườn cải hoa vàng

mười năm vườn xưa xanh tốt

hai mươi năm nắng dọi lều tranh

mẹ tôi gọi tôi về

bên bếp nước rửa chân

hơ tay trên bếp lửa hồng

đợi cơm chiều khi màn đêm buông xuống

tôi không bao giờ khôn lớn

kể gì mười năm, hai mươi năm, ba mươi năm

mới hôm qua đây, tôi thấy bướm bay từng đàn rộn rã

trong khu vườn cải hoa vàng

mẹ và em còn đó

gió chiều như hơi thở

mơ gì một mảnh tương lai xa xôi?

gió mang tiếng ca, ngày ra đi em dặn: "nếu ngày về không thấy khung trời đổ nát, thì tìm tôi trong tận đáy hồn anh"

tôi đã về (có tiếng hát) trong bàn tay

trên liếp cửa

hỏi rằng: "có tôi hôm nay đây tôi giúp được gì?"

gió thì thầm: em nên hát ca

bởi vì hiện hữu nhiệm mầu

hãy là đóa hoa, hãy là nụ cười

hạnh phúc có bao giờ được dựng xây bằng vôi với gạch?



hãy thôi là nguồn đau khổ cho nhau

tôi tìm em (như đêm giông tố loạn cuồng rừng sâu đêm tối

những cành cây sờ soạng

đợi ánh chớp loè ngắn ngủi

thấy cần được hiện hữu bên nhau, tìm nhau)

em hãy là đóa hoa đứng yên bên hàng giậu,

hãy là nụ cười, một phần của hiện hữu nhiệm mầu

tôi đứng đây chúng ta không cần khởi hành

quê hương chúng tôi đẹp như quê hương của tuổi thơ

xin đừng ai xâm phạm

tôi vẫn còn hát ca

đầu còn gối trên Thánh kinh, sáng nay tôi nghe xôn xao

trong nắng mai vũ trụ

đang được những con ong vàng siêng năng

bắt đầu khởi công tạo dựng chương trình

xây dựng ngàn đời

nhưng công trình, em xem, đã được ngàn đời hoàn tất

bánh xe mầu nhiệm chuyển hoài đưa chúng ta đi tới

nắm lấy tay tôi em sẽ

thấy chúng ta

đã cùng có mặt tự ngàn xưa trong hiện hữu nhiệm mầu

tóc mẹ tôi còn xanh và dài chấm gót

áo em tôi phơi còn phất phơ bay trước giậu

nắng sớm mùa thu

tôi ở đây chính thực vườn xưa

những cây ổi trái chín thơm

những lá bàng khô thắm

đẹp

rụng

còn chạy chơi la cà trên sân gạch

tiếng hát văng vẳng bên sông

những gánh rơm thơm vàng óng ả

trăng lên, quây quần trước ngõ

vườn cải hoa vàng, chính mắt tôi vừa thấy sáng qua

tôi không ngủ mơ đâu

ngày hôm nay đẹp lắm thực mà

em không về chơi trò bắt tìm nơi quá khứ

chúng mình còn đây, hôm nay, và ngày mai nữa

đến đây

khi khát ta cùng uống ở một giếng nước thơm trong

ai nói cho em nghe rằng Thượng Ðế đã bằng lòng cho con người khổ đau đứng dậy hợp tác cùng Người?

chúng ta đã từng nắm tay nhau từ muôn kiếp vạn kiếp

khổ đau vì không tự biết là lá là hoa

em hát ca đi, bông cúc cười theo em bên hàng giậu

đừng bắt chúng tôi nhúng hai tay vào vôi cát

những ngôi sao trời không bao giờ xây ngục thất cho chính mình

để cho chúng tôi hát ca, để cho chúng tôi là những đóa hoa, chúng tôi đang ở trong cuộc đời

mắt chúng tôi chứng minh cho điều ấy

bàn tay cũng là hoa, đừng biến bàn tay em tôi thành giây chằng

thành khớp răng cưa

thành móc sắt

hiện hữu không kêu gọi tình thương

hiện hữu không cần ai phải thương ai

nhưng em phải là em, là đóa hoa, là bình minh hát ca không suy tính

xin ghi vào đây một tân ước nữa của tất cả chúng ta

và xin vẫn nghe lời tôi như nghe suối reo

như nhìn trăng sáng

em về đưa mẹ về cho tôi thăm



cho tôi hát em nghe

để tóc em sẽ dài xanh như tóc mẹ.



Trái ý thức chín rồi

tuổi trẻ tôi

trái mơ xanh

vết răng của em

gây thành thương tích nhỏ

những chân răng rúng động

và nhớ hoài

nhớ hoài



nhưng tự thuở yêu em

cánh cửa tôi mở rộng trước gió

thực tại kêu gào cách mạng

trái ý thức chín rồi

cánh cửa

không thể nào còn khép lại

lửa

lửa cháy tràn thế kỷ

loang lổ núi rừng hoang

gió thét ngang tai

bão tuyết bên trời oằn oại

vết thương mùa đông

vết thương mùa đông nằm nhớ lưỡi thép lạnh



bồn chồn - trăn trở

nhức nhối

thâu đêm.

__________



(Những bài thơ sau đây của nhà thơ Nhất Hạnh được Nhiên An trích từ tác phẩm "Thử tìm dấu chân trên cát" của Chân Không - do Nxb. Lá Bối Paris ấn hành. Xin chân thành cám ơn)





Vòng tay nhận thức

chuông ngân một đêm dài không ngủ

hai bàn chân không, tì tay cửa sổ

tôi đợi vườn cây hoa lá hiện hình

ánh sáng chưa về

nhưng trong lòng đêm thâu tôi biết em còn đó

trong lòng đêm thâu hay trong lòng bao la nhận thức

tự bao giờ, em vẫn là duyên sở duyên

lát nữa bình minh về và em sẽ thấy

cả em, cả chân trời hồng

và cả mầu trời xanh biếc

mêng mang, vời vợi

đều hiển hiện trong lòng mắt tôi

xanh nghĩa là xanh cho ai

hồng nghĩa là hồng cho ai

nghiêng mình trên dòng nước trong, em hỏi

hiện hữu ca lời duy nhất nhiệm mầu

tôi bỗng mỉm cười hồn nhiên trước đêm sâu hồn nhiên trinh bạch

tôi biết vì tôi còn đây nên em còn đó

và hiện hữu em trở về bừng tỏa nơi nụ cười huyền diệu của đêm nay

sải tay, tôi bơi đi

bình yên

trong dòng suối trong, im lặng

tiếng nước thì thầm bên tai êm ái

tôi ngửa mặt nhìn trời cao, đầu tôi gối sóng

còn kia, đúng rồi, mây trắng trời xanh

xao xác lá thu trong rừng cây

và ngây ngất hương thơm của cỏ rơm đồng nội

kìa ngôi sao khuya đưa lối

cho tôi trở về

tôi biết là em còn đó, vì tôi còn đây

vòng tay nhận thức, vô lượng do tuần, nối liền diệt sinh năng sở

và tôi đã thấy

trong lòng đêm thâu hay trong lòng bao la nhận thức

của em, cũng như của vườn hoa lá

tôi đã tự bao giờ vẫn là duyên thân sở duyên

diệu hữu ca lời chân không mầu nhiệm

đêm thâu còn đang nguyên vẹn

âm thanh hình bóng em về tràn đầy nơi hữu thể

bởi vì đêm nay

tì tay trên cửa sổ

và chân không trên nền đất mát

tôi còn đây, đang hiện hữu cho em



Người hành khất năm xưa còn ngồi đó

từ khoáng, từ khí, từ sương

từ tâm linh

từ những giới tử du hành giữa các tinh vân

đi mau bằng ánh sáng

em đã tới đây, đôi mắt xanh tỏa rạng

vô thủy và vô chung đã cùng vạch đường đưa lối em sang

trên đường đi em bảo em đã trải qua muôn triệu kiếp luân hồi sinh diệt

đã từng làm bão lửa trên không

đã từng đem thân đo tuổi núi sông

làm cỏ, làm cây

làm sinh vật đơn tế bào

làm đóa hoa diễm tuyệt

nhưng đôi mắt em nhìn tôi sáng nay

lại chứng minh rằng em chưa bao giờ từng chết

nụ cười kia vẫn mời tôi

tham dự nữa vào trò chơi đã bày ra từ tiền kiếp

trò chơi đi trốn đi tìm

hỡi con sâu xanh sáng nay đang uốn mình đo chồi cây

chồi non đã mọc suốt mùa hè năm ngoái

ai cũng bảo em chỉ mới sinh ra trong mùa xuân năm nay

thực ra người đã có mặt từ hồi nào

sao mãi tới phút này mới chịu hiện nguyên hình đem theo nụ cười trầm lặng

sâu ơi, mỗi hơi thở của tôi làm tuôn ra hàng vạn tinh cầu

cái rất lớn kia, ai hay, lại không ngoài cái thân em rất nhỏ

ở mỗi chấm trên thân em đã thiết lập muôn ngàn cõi Phật

va` mỗi cái đo của em cần đến thời gian từ vô thuỷ đến vô chung

người hành khất năm xưa vẫn còn trên Linh Thứu Sơn

thản nhiên ngồi nhìn mặt trời huy hoàng đang lặn

Gotama ! ô hay, ai bảo rằng Ưu Bát Đa La triệu năm mới có một lần nở

tiếng hải triều kia có chiếc tai nào chịu lắng

mà không nghe...



Tôi sẽ xin rằng: "tất cả"

nếu hỏi rằng: "người muốn bao nhiêu?"

tôi sẽ xin rằng: "tất cả"

tôi tham lam hơn ngày xưa, tham lam tột độ

cả ngài, cả tôi

cả người thiên hạ

xuôi về, sáng hôm nay, trong duy nhất nhiệm màu

ôi những mảnh rời nhau, khổ đau

tách ra ngoài đại thể

đã từ lâu, ngàn vạn đời

chúng tôi tự tìm, sờ soạng

trong ngục tù trả giá an vui

sáng hôm nay em tôi trở về quỳ dưới Phật đài

mắt đầm đìa lệ

ôi những linh hồn đi tìm bến đỗ

(hình bóng của tôi xưa

phiêu lưu ngàn năm, một hôm sầu khổ

khao khát bến bờ)

hãy để yên cho em quì lâu trên điện Phật

cho lệ em thầm lặng chảy

cho lệ em mặc sức tràn trề

hãy để yên cho em quì lâu thêm nữa

đủ thì giờ cho nước mắt ráo khô

bởi vì người ơi, một sáng mai kia

tôi sẽ đến châm lửa vào túp lều nhỏ của em ven đồi

túp lều duy nhất còn lại của đời em

cho lửa cháy lên cao

cho tan hoang tất cả

cho chỗ nương tựa cuối cùng tan rã

cũng như chiếc bè tan rã giữa đại dương

để vỏ cứng hồn em, trong hỗn độn nhiệm mầu

sẽ vỡ toang, tràn trề ánh sáng

tôi sẽ gặp em, bên ánh lửa hồng cháy rực của túp lều

tôi nhìn em

và khi cầm tay em, tôi hỏi rằng: "em muốn bao nhiêu:

em sẽ cười và sẽ xin rằng

"tất cả"



Ảo hóa

mí mắt chân trời mỏi

đầu núi nghiêng nghiêng tìm gối tựa

đêm về thơm giấc cỏ hoa

ảo hóa

bàn tay gió dậy

ngân hà nến ngọc lung linh

khung cửa lưng đồi bỏ ngỏ

sao băng vụt cháy lời kinh

vạn kiếp xoay quanh vòng mộng mị

đêm nay chợt thấy chân hình



Uyên nguyên

Himalaya là dãy núi nào?

trong tôi có một ngọn hùng phong đỉnh vươn cao trời mây khói

hãy đến cùng tôi dưới chân hùng phong không tên gọi

ngồi trên những tảng đá xanh không tuổi

lặng nhìn thời gian se từng sợi tơ óng

sông Cửu long chảy nơi đâu

trong tôi có một trường giang cuồn cuộn không biết đã bắt đầu tự chốn thâm sơn nào

ngày đêm nước bạc phăng phăng cuốn về nơi vô định

hãy cùng tôi tới thả thuyền trên dòng hung mãnh

để cùng tìm về chung đích của vũ trụ bao la

Andromaque là tên của đám mây sao nào

trong tôi có một tinh hà chuyển vận âm thầm muôn triệu tinh cầu sáng chói

hãy cùng tôi bay rách lưới không gian đường mây mở lối

tiếng đập cánh của anh sẽ gây chấn động tới mỗi vì sao xa

Homosapiens là tên giống sinh vật nào

trong tôi có một chú be’ một tay vén màn đêm, một tay cầm bông hoa mặt trời làm đuốc

hai mắt bé là hai vì sao

tóc bé bay cuồn cuộn như mây trên khu rừng già giông bão

hãy cùng tôi tới hỏi bé tìm chi và đang đi đâu

đâu là uyên nguyên, đâu là quy xứ

đường về có những ngã nào

ô hay bé chỉ mỉm cười

bông hoa trên tay bé bỗng trở thành một mặt trời đỏ chói

rồi bé một mình đi tới những vì sao.



Pháp giới thực ấn

xin đừng nghe lời thi sĩ

trong tách cà phê sáng nay của anh có một giọt lệ

xin đừng nghe lời tôi

trong tách cà phê sáng nay của anh có một giọt máu

bạn ơi xin đừng la mắng tôi

tôi không thể nào nuốt trôi được chất loãng này

không khí trong buồng phổi tôi sáng nay đã trở nên đông đặc

chàng nói hãy cho chàng khóc bằng mắt anh

bởi vì chàng không còn mắt

chàng nói hãy cho chàng đi bằng hai chân anh

bởi vì chàng không còn chân

và với bàn tay tôi đây

tôi đang sờ vào ác mộng các anh

chàng nói chàng đã được giải phóng rồi

giải phóng là để cho người còn lại

bàn tay tôi úp xuống mặt bàn

vũ trụ trầm ngâm

biển lớn vẫn chưa hề nguôi cơn thổn thức

và năm đỉnh núi cao

giữ nguyên thế hồng hoang trời đất

tinh tú trên cao

đêm đêm ngân hà một giải

bí mật ngàn đời chưa hề hé mở

bàn tay tôi nằm úp mặt bàn

vững chãi giữ chặt Tề Thiên không cho vùng dậy

không, bàn tay tôi sẽ không bao giờ lật ngửa ra trên mặt bàn

như một vỏ so` ngả nghiêng

dạt trôi vào bãi biển

như một thân hình ngã lăn cù khi trúng đạn

để cho núi sông ngã đổ

để cho tinh tú tắt ngấm nền trời

để cho đại dương bặt tiếng thủ thỉ muôn đời

bàn tay tôi vẫn còn úp xuống mặt bàn

và năm đỉnh núi cao

vẫn còn hiên ngang thống trị

bí mật ngàn đời chưa hé

nhưng sao trăng đêm rằm còn đương thì thầm nói chuyện

bàn tay tôi còn úp mặt bàn

đợi phút linh về lật ngược thế thăng bằng trời đất

bàn tay

dáng núi bàn tay.



Kiến trúc chân như

đừng la mắng những con chim bé nhỏ

vì tiếng hát ca cần thiết cho cuộc đời

đừng ghét bỏ thân thể em

vi` đó là đền thờ linh thiêng của linh hồn nhân loại

mắt trong của em là minh châu ngời sáng, chứa đựng bóng hình

tam thiên thế giới

và tai em có quyền hạn tối cao với tiếng chim

với hải triều sớm tối

với Beethoven, với Bach, với Chopin

với tiếng khóc trẻ thơ

với giọng ru an lành

và bàn tay em

là những bông hoa thương yêu ngàn đời không cần ai hái

(những bông hoa còn bừng nở nhiệm mầu

làm diễm lệ cả khu vườn nhân loại)

và vừng trán em

là bình minh sáng nhất của cảc bình minh

đừng phá hoại kiến trúc chân như

bông lúa, nội cỏ, hương đêm đều đã cất lên tiếng bảo vệ hòa bình

tôi biết một viên đạn đồng có thể bay đến ghim vào trái tim con sơn ca

sáng nay trên cành xuân

đương ngợi ca cuộc đời tha thiết

nhưng bông lúa, hương đêm

nội cỏ

rồi ngàn sao, vừng nguyệt

bằng tất cả sắc mầu, âm thanh, bóng hình

cương quyết

cùng chúng tôi nguyện bảo vệ em!



Đại trượng phu

cửa tùng đôi cánh khép

một mũi tên sáng loáng lìa dây cung

lao vút tới

mặt trời nổ tung

đầy sân hoa cam rụng

phảng phất bóng vô cùng.


compiled & posted by THD