Thơ Tình của Lưu Hiểu Ba

.
Thơ Tình của Lưu Hiểu Ba (LIU XIAO BO )


Chuyển ngữ: Đinh Từ Bích Thúy





LTS: Vào năm 2009, Lưu Hiểu Ba được nhận giải thưởng PEN/ Barbara Goldsmith tôn vinh Quyền Tự Do Sáng Tác (Freedom to Write Award). Những bài thơ của ông đã được Jeffrey Yang, nhà thơ Mỹ gốc Trung Hoa và người lãnh giải thưởng thi ca PEN/Osterweil năm 2009, dịch sang tiếng Anh và vì thế đã gây sự chú ý của quốc tế.

"Một Lá Thư Cũng Đủ," "Con Chuột Nhỏ Trong Tù”, và "Bình Minh" là những bài thơ Lưu Hiểu Ba gửi cho Lưu Hà vào thời mới cưới, cũng là khoảng thời gian ông bị án tù lần thứ ba và bị đi lao động ở trại cải tạo vì tội chỉ trích nhà nước và gây rối loạn trật tự xã hội. Bản dịch tiếng Anh của những bài thơ này đã xuất hiện trong tuyển tập PEN America 11: Make Believe, và cũng sẽ ở trong hợp tuyển thơ Điếu văn cho Ngày 4 tháng Sáu (June Fourth Elegies), tác giả Lưu Hiểu Ba, dịch giả Jeffrey Yang, xuất bản bởi Gray Wolf Press vào năm 2012.

Vào ngày 31 tháng 12 năm 2009, nhân chuyện nghe tin Lưu Hiểu Ba bị chính quyền Trung Quốc ra án 11 năm tù đúng vào ngày Giáng Sinh vì tội phản kháng, thành viên Hội Văn Bút Hoa Kỳ đã tụ họp trên thềm của New York Public Library–thư viện công cộng thành phố Nữu Ước– để phản đối án tù và đồng thời cổ động sự ủng hộ của thế giới cho tình cảnh của nhà thơ. Họ đã đọc trước công chúng những bài thơ của ông. Nhà văn E.L. Doctorow đọc những đoạn trích từ Hiến Chuơng 08 và bản dịch Anh ngữ của bài thơ “Một Lá Thư Cũng Đủ”(“One Letter is Enough”). Kịch gia Edward Albee đọc bản dịch Anh ngữ của bài thơ “Bình Minh” (“Daybreak”).

Nhà thơ và họa sĩ Lưu Hà hiện đang bị chính quyền Trung Quốc quản thúc tại gia. Bà bị cấm không được du hành và vì thế đã không thể sang Na-Uy để đại diện chồng nhận Giải Thưởng Nobel Hòa Bình thứ Sáu ngày 10 tháng 12 vừa qua.





Một Lá Thư Cũng Đủ

Cho Hà

Một lá thư cũng đủ
cho anh siêu thoát để gặp em,
để tâm tình

khi gió lướt qua
đêm
bằng máu của mình
viết câu thơ bí mật
nhắc nhở anh rằng
mỗi ngôn từ là lời cuối

băng giá trong người em
tan vào huyền thoại lửa
trong mắt tên đao phủ
sự cuồng nộ biến thành đá

hai chấn song sắt
bất ngờ nhập một
thiêu thân bay vào đèn–
ánh sáng, dấu hiệu vĩnh hằng
vẽ bóng em.

8. 1. 2000





Con Chuột Nhỏ Trong Tù

Cho Hà bé nhỏ


con chuột nhỏ luồn qua chấn sắt
chạy qua, lại trên thành cửa sổ
bức tường lở chăm chăm nhìn gã
đám muỗi no máu chăm chăm nhìn gã
gã cũng hút cả trăng trời, ánh
trăng bạc cúi nhìn,
cái đẹp như đang trốn chạy

một gã rất ư lịch lãm con chuột đêm nay
không ăn không uống cũng chẳng nghiến răng
gã đảo nhìn gian thế với đôi mắt tinh ranh
lúc đi nhẩn nha dưới ánh trăng.

5. 26. 1999







Bình Minh
Cho Hà

Bên kia bức tường xám, giữa
âm thanh chập chà của rau được xắt
bình minh bị trói, cắt lìa
bải hoải bởi sự tê liệt của tâm linh

có gì khác
giữa ánh sáng và bóng tối
tưởng như trườn ra từ lỗ hổng
của hai mắt anh, từ chỗ ngồi
hoen rỉ anh không rõ
nếu ánh bình minh chỉ là
tia lóe của xiềng xích
trong nhà lao, hay chúa tể thiên nhiên

sau bức tường
những chống kháng thường nhật
cũng làm cho mặt trời ngang tàng
bị bỡ ngỡ bất tận

bình minh một trống trải mênh mang
em ở nơi xa
dành dụm cất giữ những đêm tình ái.

6. 30. 1997









(All three poems are translated from the Chinese by Jeffrey Yang.)

One Letter Is Enough

for Xia

one letter is enough
for me to transcend and face
you to speak

as the wind blows past
the night
uses its own blood
to write a secret verse
that reminds me each
word is the last word

the ice in your body
melts into a myth of fire
in the eyes of the executioner
fury turns to stone

two sets of iron rails
unexpectedly overlap
moths flap toward lamp
light, an eternal sign
that traces your shadow

8. 1. 2000





A Small Rat in Prison

for Little Xia

a small rat passes through the iron bars
paces back and forth on the window ledge
the peeling walls are watching him
the blood-filled mosquitoes are watching him
he even draws the moon from the sky, silver
shadow casts down
beauty, as if in flight

a very gentryman the rat tonight
doesn’t eat nor drink nor grind his teeth
as he stares with his sly bright eyes
strolling in the moonlight

5. 26. 1999






Daybreak
for Xia

over the tall ashen wall, between
the sound of vegetables being chopped
daybreak’s bound, severed,
dissipated by a paralysis of spirit

what is the difference
between the light and the darkness
that seems to surface through my eyes’
apertures, from my seat of rust
I can’t tell if it’s the glint of chains
in the cell, or the god of nature

behind the wall
daily dissidence
makes the arrogant
sun stunned to no end

daybreak a vast emptiness
you in a far place
with nights of love stored away.

6. 30. 1997





bài đã đăng của Lưu Hiểu Ba


■Thơ Lưu Hiểu Ba: Nguyên văn Hán ngữ - 13.12.2010
■Thơ Tình của Lưu Hiểu Ba - 13.12.2010
.
6 bình luận »
namdao viết:
Những bài thơ này tuyệt vời, ĐTBT dịch hay hơn bản tiếng Anh, xin chúc mừng. Giá mà chúng ta có được những bản bằng tiếng Hán-Việt thì lại càng có thể ” cảm” LH Ba như một nhà thơ, và không (chỉ) là một người tranh đấu. Cuối cùng, thật may, tranh đấu không đẩy người xa nghệ thuật, như trường hợp LH Ba đây, là chứng cứ.
.- 13.12.2010 vào lúc 6:30 am
ĐHLân viết:
Nguyên văn Hán ngữ.
Nhờ ai phiên âm dùm
___

狱中的小老鼠

献给小夏

一只小老鼠穿过铁栏杆

在窗台上徘徊

正在脱落的墙壁在看着他

喝足血的蚊子们在看着他

他甚至吸引了空中的月亮，

银灰色的月光

蒙影子投射下来

美，仿佛天马行空

一位绅士的大老鼠今晚

不吃也不喝，也没有磨他的牙齿

因为他用他狡猾明亮的眼睛去凝视，

思绪在月光下游离
.- 13.12.2010 vào lúc 9:42 am
ĐHLân viết:
Tài liệu từ Reporters Without Borders / Reporters Sans Frontières chắc là chính xác hơn:

en.rsf.org/IMG/doc/liu_xiaobo-poems13_-_copie.doc
.- 13.12.2010 vào lúc 10:03 am
Trần Doãn Nho viết:
Trong lúc đang hào hứng (mà cũng ngậm ngùi)trước sự kiện Lưu Hiểu Ba/giải Nobel hòa bình/chiếc ghế trống thì lại được đọc những bài thơ tù/tình của Lưu Hiểu Ba do Bích Thúy chuyển ngữ, thật là thích.
Tôi không rành chữ Hán, nhưng sẵn có cuốn tự điển Hán Việt của Thiều Chửu, từ điển Trung-Việt (Nhà xuất bản khoa học xã hội, Hà Nội 1992) và từ điển Hán-Anh (website: http://www.mdbg.net/chindict/chindict.php), nên xin chuyển bản chữ Hán do ĐHLân đưa lên
ra âm Hán Việt như sau:

狱中的小老鼠
Ngục trung đích tiểu lão thử

献给小夏
Hiến cấp tiểu Hà
一只小老鼠穿过铁栏杆
Nhất chỉ tiểu lão thử xuyên quá thiết lan can
在窗台上徘徊
Tại song đài thượng bồi hồi
正在脱落的墙壁在看着他
Chính tại thoát lạc đích tường bích tại khán trước tha
喝足血的蚊子们在看着他
Hát túc huyết đích văn tử môn tại khán trước tha
他甚至吸引了空中的月亮，
Tha thậm chí hấp dẫn liễu không trung đích nguyệt lượng
银灰色的月光
Ngân hôi sắc đích nguyệt quang
蒙影子投射下来
Mông ảnh tử đầu xạ hạ lai
美，仿佛天马行空
mỹ, phảng phất thiên mã hành không
一位绅士的大老鼠今晚
nhất vị thân sĩ đích đại lão thử kim vãng
不吃也不喝，也没有磨他的牙齿
bất cật giả bất hát, giả một hữu ma tha đích nha xỉ
因为他用他狡猾明亮的眼睛去凝视，
Nhân vi tha dụng giảo hoạt minh lượng đích nhãn tình khứ ngưng thị
思绪在月光下游离
Tư tự tại nguyệt quang hạ du ly

Tôi có vài nhận xét:
Câu: “Tha thậm chí hấp dẫn liễu không trung đích nguyệt lượng” = gã thậm chí cũng lôi cuốn (吸 引 = hấp dẫn = lôi cuốn)cả ánh trăng từ bầu trời (cũng nhìn gã). Cả bản dịch tiếng Anh và tiếng Việt đều sát và hay. Nhưng câu:
美，仿佛天马行空
Mỹ, phảng phất thiên mã hành không.
“Thiên mã hành không” có nghĩa là tự do, không bị câu thúc (như ngựa thần bay). Và với chữ “Mỹ” nằm riêng như thế, tôi hiểu cả câu như sau:
Đẹp quá, y như thể rất tự do.
(Trái ngược với cảnh tù đày của đương sự)
Riêng câu cuối:
思绪在月光下游离
Tư tự tại nguyệt quang hạ du ly
“Tư tự” có nghĩa là suy gẫm. Bản tiếng Anh chỉ dịch chữ “du ly” (strolling= đi nhẩn nha), mà không dịch chữ “tư tự”.

Cám ơn BBT, Bích Thúy và quý độc giả.
TDN
.- 13.12.2010 vào lúc 7:50 pm
hồ đình nghiêm viết:
Xin cám ơn Bích Thúy. Không ngờ Lưu Hiểu Ba làm thơ hay như rứa. Và chung tình, luôn để tên một người lên đầu bài, một thứ hậu phương vững chắc. Xứng đáng là “đàn anh vĩ đại”. Thời gian ở tù, Hồ Chí Minh cũng có mần thơ, như ri: “Đau khổ chi bằng mất tự do, đến buồn đi ỉa cũng không cho”.
Thiệt khó nói!
Thiệt khó nói!
.- 14.12.2010 vào lúc 3:43 am
Mrs. Hoa Nội Thất viết:
Thơ Tình của Lưu Hiểu Ba thật tuyệt vời! Và tôi xin thêm: thật mừng vì tinh thần tranh đấu của Lưu Hiểu Ba không đẩy ông xa tình yêu vợ chồng, hay nói đúng hơn: “Hai Mối Tình” của ông như luôn đi song song ….

Tinh thần này hiếm thấy ở nhiều Nhà Tranh Đấu xưa nay ….

Nếu dịch giả Đinh Từ Bích Thúy thoạt đầu chỉ chọn dịch Thơ Tranh Đấu của Lưu Hiểu Ba để giới thiệu nhà thơ, có lẽ tôi sẽ không chú ý lắm….

Vậy giờ đây có cần phải đọc thơ, văn “Tranh Đấu” của Lưu Hiểu Ba nữa không nhỉ?

Cám ơn Đinh Từ Bích Thúy.
.- 16.12.2010 vào lúc 5:13 am

@2006-2010 damau.org ♦ tạp chí văn chương Da Màu ♦