TRẦN THIỆN ĐẠO - MẠN ĐÀM VĂN HỌC

MẠN ĐÀM VĂN HỌC HL 114
(Thứ Hai, 26 Tháng Chín-2011)

Tác giả : TRẦN THIỆN ĐẠO





Chuyện ...tình còn ít biết
của nhà thơ Victor Hugo

Như mọi người đều biết, Victor Hugo (1802-1885) vừa là nhà thơ trữ tình và châm biếm vừa là kịch tác gia cách tân vừa là nhà văn xã hội Pháp thế kỉ XIX rất ư năng động và sung sức, có nhiều tác phẩm đủ ba thể loại đó để đời. Chẳng hạn, chỉ cần nhắc tới cuốn truyện đầm đià nước mắt Les Misérables (Những kẻ khốn nạn – 1862) (1) là ít ai quên, đặc biệt ở Việt nam, các nhơn vật như anh tù khổ sai Jean Valjean và cô bé Cosette bị cặp vợ chồng nhà chủ tửu quán tên là Thénardier đày đọa khôn cùng. Nhưng ít người biết rằng nhà thơ nhà văn kịch tác gia lớn này đồng thời cũng không kém năng động và sung sức trên… trường tình, cả khi đà gần đất xa trời.
Dưới đây, vào hè, chúng tôi muốn kể cho bạn đọc nghe một giai thoại, hay đúng hơn, một sự cố đã thật sự xẩy ra cũng vào hè hơn một thế kỉ rưỡi trước, dính tới đường tình của văn/thi hào. Sự việc đã được ghi rành mạch trong cuốn sổ trực ban gọi là main courante ngày 5 tháng 07/1845 ở Công an phường Vendôme, Paris quận I, nhưng lại chưa hề được nhắc tới trong văn học sử, hay trong bất luận cuốn tiểu sử nào. Cũng lạ, là bởi chẳng một chi tiết lớn nhỏ liên quan tới một đại văn/thi hào như Victor Hugo mà không tiềm chứa chút ít ý nghĩa. Vì chưng, như đã nói, đương sự vốn rất ư năng động và sung sức về đủ mọi mặt, biết đâu đó lại là nguồn hứng sáng tác.
Ngõ hẻm Saint-Roch
Đây là một trong số ngõ hẻm trải đá hiếm có độ chừng trăm mét còn sót lại ở Paris. Nằm ngay trung tâm thành phố, nối liền hai con đường lớn Pyramides và Saint-Honoré, tranh tối tranh sáng núp bóng dưới tháp nhà thờ Saint-Roch. Chỉ vài bước là đà với tới quảng trường Vendôme xa hoa tráng lệ và vườn Tuileries thuộc Hoàng cung trong khu Palais Royal. Vào giữa thế kỉ XIX, ngõ hẻm có tên Saint-Roch này nổi tiếng không ít, hệt như các xóm đèn mờ, cà phê vườn, cà phê nhạc hiện nay ở bên ta, hay khu Khâm thiên trước kia ở Hà nội thời Pháp thuộc. Có chút gì lạ…thường ở chỗ ngõ hẻm dọc theo sát vách nhà thờ ! Nhà văn khuynh hướng tự nhiên Emile Zola (1840-1902) đúng ba chục năm sau, trong tập Pot-Bouille (Pot-Bouille, 1882), vẫn còn miêu tả khung cảnh đó như vầy : « Hắn (nhơn vật trong truyện) chợt thấy mình lọt thỏm vô trong hành lang thâm u của ngõ hẻm Saint-Roch. Trước mắt hắn, ở ngưỡng cửa nhà nghỉ nằm trong góc tối, Valérie (nhơn vật khác, phái nữ) đang chia tay một ông khách râu ria xồm xoàm. » Khách ở đây là khách làng chơi.
Ngày 5 tháng 07/1845 Victor Hugo đã lang thang đến đây. Để bất thần…bị bắt quả tang đang hành lạc trong phòng trọ nhà nghỉ với cô nường Léonie Biard, đã có chồng, vợ một nhà điêu khắc ít nhiều được giới nghệ sĩ biết tiếng. Biên bản Công an phường Vendôme đã ghi rõ sự việc như vậy. Bạn hãy cứ hình dung cảnh tượng đó. Vào lúc tinh sương hôm ấy, một đội công an hùng hục đột nhập nhà nghỉ (ai bắn tin cho họ ?), rầm rập leo lên garni (phòng trọ) ở từng trên, đập cửa thùm thụp .Victor Hugo và Léonie Biard hốt hoảng quơ lấy quần áo vội vã xỏ vô xỏ vào, trong lúc ngoài cửa công an không ngớt hô hoán : « Au nom de l’Empereur, ouvrez…». Nhơn danh Hoàng đế, mở cửa mau lên ..., bởi bấy giờ Hoàng đế Napoléon III (Napoléon đệ tam) đang trị vì nước Pháp, và công an chưa có thói nhơn danh luật pháp để bắt bớ như ngày nay.
Thời ấy, xã hội và luật pháp ở đây không đùa với những chuyện gian dâm ngoại tình, chẳng thua gì ở bên ta thời xưa với những chuyện lăng loàn và vào thời chống Pháp chống Mĩ với những chuyện hủ hoá. Nên chi Léonie Biard tất bị tống giam trong nhà tù Saint-Lazare dành cho phụ nữ để phục hồi nhơn phẩm hai tháng trời ròng rã. Còn Victor Hugo, lúc bấy giờ đang giữ chức pair de France (nghị viên) Thượng viện và là thi hào tiếng tăm lừng lẫy, dĩ nhiên được miễn thứ. Khiến cho nhà thơ lãng mạn Lamartine (1790-1869) cũng phải lên tiếng mỉa mai, thâm độc : «Mọi thứ đó xem ra thật dễ quên tức khắc. Nước Pháp vốn là một nước cao su, người ta có thể bật nẩy mình nhảy khỏi giường chiếu một cách mau lẹ. »
Tình trường
So với hình phạt gọt gáy bôi vôi hoặc bè chuối trôi sông (2) thời không xa lắm ở bên ta thì hai tháng phục hồi nhơn phẩm (gần một thế kỉ rưỡi sau, thành ngữ này lại được cóp nguyên xi, ứng dụng vào xã hội ta) mà cô nường Léonie Biard trả giá cho hành vi ngoại tình và ngoại dâm của mình xét ra quả thật là quá nhẹ. Còn Victor Hugo thì chẳng những không bị voi giày ngựa xéo (3) như vào thời Tự Đức (1830-1883) mà còn được phép đi nghỉ… xả hơi, xa cách tình trường một thời gian… ngắn.
Tình trường của Victor Hugo bấy giờ nằm khoanh trong một diện tích nhỏ hẹp. Cứ giở bản đồ thành phố Paris mà coi. Bà vợ chánh thức Adèle (họ Foucher) chung sống với ông chồng Victor trong một căn hộ ở quảng trường Royale, nay đổi thành quảng trường des Vosges. Còn cô đào Juliette Drouet (1806-1883, tên thật là Julienne Gauvain), vừa là tình nhơn vừa là nguồn hứng thiết thân với ông từ những năm 1833, thì cư ngụ trên con đường nhỏ Sainte-Anastase kề cận. Và đó là không kể biết bao cuộc tình chóng vánh với các nữ diễn viên mới bước vào nghề trong rạp Comédie Française (Nhà hát Quốc gia Pháp) cũng gần kề. Riêng cô nường son trẻ Léonie Biard, thì đành chịu chấp nhận phòng trọ nhà nghỉ nọ ở ngõ hẻm Saint-Roch hầu cho văn hào được thỏa thích phụ bạc cùng một lúc cả phu nhơn và tình nhơn của mình.
Ngày nay, căn hộ 280 mét vuông ở quảng trường des Vosges được biến thành Maison de Victor Hugo (Nhà lưu niệm Victor Hugo), còn cư quán của Juliette Drouet nằm trên con đường nhỏ Sainte-Anastase thì mang một tấm biển đề Ici vécut Juliette Drouet (1806-1883) (Juliette Drouet, 1806-1883, đã cư ngụ nơi đây). Riêng nhà nghỉ trong ngõ hẻm Saint-Roch nay không còn nữa thì tất nhiên không có một ghi chú nào hết, dẫu rằng sự cố ngày 5 tháng 07/1845, ngoài chỗ đáng thương cho cô nường Léonie Biard, đã là dịp khiến cho Victor Hugo khởi tác thiên truyện nổi tiếng nhứt của mình.
Số là ngay sau khi được miễn thứ, Victor Hugo liền rời khỏi Paris đi nghỉ xả hơi, tạm trú ở tửu điếm Au rendez-vous d’Austerlitz (Chỗ hẹn Austerlitz), xã Montefermeil ở ven đô. Nhà trọ này cũng như nhà nghỉ nói trên nay không còn nữa, nhưng hình bóng của nó vẫn còn hiển hiện qua tên gọi Auberge des Thénardier (Quán trọ vợ chồng Thénardier) trong tác phẩm để đời của văn hào. Ngày 7 tháng 11/1845, chính trong tửu điếm tạm trú này nhà văn đã khởi tác cuốn truyện tràn trề nước mắt Les Misérables, trong đó nhơn vật Jean Valjean lang thang ngoài sương gió như sau : « Hắn cứ nhắm hướng Montefermeil mà bước tới một cách quả quyết như kẻ đã từng đến đó nhiều lần và biết rõ xứ này. » Kẻ đã từng đến đó nhiều lần và biết rõ xứ này, chính là tác giả.
Trở lại tình trường
Chứng nào tật nấy, chẳng mấy lâu sau là Victor Hugo đà quay ngược trở về Paris hú hí với bà vợ Adèle, với người tình muôn thuở Juliette, với người tình mới là cô đào Alice Ozy (tên thật : Julie-Justine Pilloy, 1820-1893) và với biết bao cuộc tình chóng vánh khác. Mang theo bản thảo đã khởi tác ở Montefermeil, để cuối cùng hoàn tất 17 năm sau vào năm 1862 ở biệt thự Hauteville-House, trên hòn đảo nhỏ Guernesey thuộc nước Anh, giữa biển cả đầy sóng gió tựa như cuộc đời của mình - nơi ông lưu vong suốt 15 năm trời (1855-1870), bị chánh quyền Đế chế đệ nhị bấy giờ truy bức. Cũng trong thời gian lưu vong này mà thi hào hoàn tất và khởi tác các tập thơ, châm biếm Châtiments (Hình phạt), trữ tình Contemplations (Trầm tư) và anh hùng ca La légende des siècles (Sử thi ngàn đời), biểu hiện tài thơ nhiều mặt của mình.
Nhưng vẫn khôn thôi năng động và sung sức, cho tới ngày nhắm mắt.

TRẦN THIỆN-ĐẠO
(Paris, 17/08/2006)
____________

(1) Những kẻ khốn nạn, bản dịch của Nguyễn Văn-Vĩnh – Nxb Trung-Bắc-Tân-Văn, Hà nội, 1925. Nguyễn Văn-Vĩnh khéo dùng từ khốn nạn bấy giờ hàm nghĩa nghèo khốn và hoạn nạn, chớ không mang nghĩa hèn mạt như hiện nay, để chuyển đúng nguyên ý misérable của Victor Hugo.
(2) Gọt gáy bôi vôi : người vợ ngoại dâm bị gọt tóc sau ót, bôi vôi trắng, rồi dẫn đi bêu riếu khắp nơi ; bè chuối trôi sông : bị cột trên bè chuối, rồi thả trôi sông, tấp vô bờ là liền bị làng xóm đẩy ra, không ai dám cứu vớt.
(3) Voi giày ngựa xéo : người chồng ngoại dâm bị trói, rồi dẫn ra sân cho voi, ngựa giẫm – trên thực tế, nhờ có vợ bé, vợ nhỏ, nhu cầu tình dục hầu như được thỏa mãn, nên đây chỉ là hình phạt ít khi áp dụng.

Một vì sao rụng
JORJE SEMPRÚN (1923-2011) kÍ ỨC THẾ KỈ XX

Với chúng tôi, Jorje Semprún, vừa từ trần hôm qua thứ ba 07/06/2011, không phải là một nhà văn xa lạ. Chúng tôi đã có hân hạnh gặp ông và trò chuyện với ông 45 năm trước, trong cuộc hội thảo văn nghệ giữa sáu nhà văn Pháp đương đại tổ chức tối ngày 09 tháng 12/1964 ở Paris (1). Trong buổi hội thảo sôi nổi này, tham luận của ông đã đặc biệt khiến cho đại đa số thính giả, trong đó có chính chúng tôi, lấy làm sửng sốt vô ngần. Ngạc nhiên, ngỡ ngàng trước những lời tuyên bố thẳng băng của ông, rằng nhà văn phải tuyệt đối tự do trong tư duy cũng như trong sáng tạo. Bởi, tuy là một quan điểm chẳng có gì mới lạ đối với giới cầm bút, lời phát biểu này trái ngược hẳn đường lối chánh thống, chưa từng nghe, chưa từng thấy cho đến bấy giờ và hết sức bất ngờ, thốt ra từ một nhà văn cán bộ cộng sản. Vào giữa thời kì chiến tranh hai í thức hệ đối lập, một bên gọi là xã hội chủ nghĩa, bên kia là tư bản, đang hoành hành nửa lạnh nửa nóng trên thế giới,
Là phóng viên thường trực không công (ngoại trừ nhuận bút) của bán nguyệt san Văn (Sài gòn), chúng tôi đã ghi vội phát biểu ấy qua mấy dòng sau đây.

Ghi nhận
Trước khi trao lời cho nhà văn Jorje Semprún là nhà văn đồng chí hướng chánh trị và văn nghệ với mình, chủ tọa Yves Buin đọc một diễn văn, đối với những người hằng theo dõi đường lối của tạp chí và đảng của ông (đảng cộng sản Pháp), hết sức là khoáng đạt rộng rãi, khai mạc buổi thảo luận. Ông cho rằng một cuộc hội thảo tranh luận về văn nghệ giữa những nhà văn xu hướng khác nhau như hôm nay điển hình và tiêu biểu cho đường lối riêng biệt của nước Pháp để đi đến chủ nghĩa xã hội. Đồng thời ông tố cáo chủ nghĩa Xtalin và thuyết Jđanov (3) đã làm tê liệt bao nhiêu nguồn hứng một thời gian dài ở Liên xô và ở các nước xã hội chủ nghĩa và luôn cả trong nhóm những nhà văn cực tả ở các nước tư bản, và đã giết hại biết bao tài năng chớm nở nhưng chóng tàn dưới áp lực của một chánh quyền toàn trị không hiểu nổi đặc tánh và bản chất của văn nghệ. Cuối cùng ông đề cao nhà văn Paul Nizan (4), vốn là người bạn quá cố đồng học và đồng chí hướng với Jean-Paul Sartre và đã bị đảng Cộng sản Pháp lúc bấy giờ thóa mạ không tiếc lời.
Đến lượt nhà văn Cộng sản Jorje Semprún, và cũng là một nhà hoạt động chánh trị trực tiếp, lên diễn đàn. Cũng như Yves Buin, Jorje Semprún lên lời tố cáo chủ nghĩa Xtalin và thuyết Jđanov (đã làm tê liệt… và giết hại… v/v…) và đòi cho văn nghệ một chỗ đứng tự trị, không bị chánh trị trói buộc - lời tuyên bố này quả là một cái gì quá ư mới mẻ và bất ngờ, của một nhà văn lệ thuộc một đảng phái chủ trương lãnh đạo văn nghệ và quả tình chứng tỏ rằng đang có một sự biến chuyển lớn lao trong đường lối lãnh đạo nghệ thuật của đảng chánh trị nọ. Ông cho rằng, nhìn vào tình trạng văn nghệ Trung cộng hiện thời, ông nhận thấy rõ rệt cái nghèo nàn của nền văn nghệ Liên xô thời trước, chỉ vì văn nghệ ở kia và ở đây bị lệ thuộc chặt chẽ vào chánh trị. Ông bảo rằng nhà văn thiết yếu phải có tinh thần trách nhiệm trước khi đặt bút, nhưng không phải vì vậy mà nhà văn lệ thuộc mình hẳn vào đường lối chánh trị, vì làm như vậy, tức là khiến cho văn mình bị tù túng một cách tiên nghiệm, thì tác phẩm tạo ta trong tình trạng tinh thần đó sẽ không giữ được tánh chất thẩm mĩ nó buộc phải có để có thể là một tác phẩm nghệ thuật. (5)
Một tràng pháo tay hoan nghinh lời phát biểu bất ngờ này.

Tầng lớp thượng lưu
Gia quyến
Thính giả lại càng lấy làm ngỡ ngàng, ngạc nhiên hơn nữa, lần này về thân thế của ông. Khi được biết rằng nhà văn cán bộ cộng sản Jorje Semprún mở mắt chào đời ở Madrid, thủ đô Tâybannha, ngày 10 tháng 12/1923, trong một gia đình phú quí, sang trọng về mặt vật chất, chức tước và nghề nghiệp. Thật vậy, cứ nhìn lướt qua gia phả môn đăng hộ đối, tương xứng với nhau về phương diện xã hội và tài sản, các dòng họ Semprún (bên nội) và Maura (bên ngoại) của ông thì rõ.
Cha ông, * José Maria Semprún (chữ ú với dấu sắc, đọc i như chữ u của chúng ta) là một nhà giáo lỗi lạc và luật sư danh tiếng. Giữ chức thủ hiến, cai trị vùng Castilla, miền trung Tây ban nha, và vùng tự trị Cantabria, miền tây bắc. Dẫu là một phần tử sùng đạo công giáo, ông không ngừng ủng hộ chánh phủ Cộng hòa, trung kiên với Mặt trận bình dân. Mẹ ông, * Susana Maura, là trưởng nữ của chánh trị gia Antonio Maura liên tiếp năm lần ngồi ghế thủ tướng dưới thời vua Alphonse XVIII (1881-1941), cực lực phản đối chỉ dụ của nhà vua giao toàn quyền cho chánh khách cực hữu José Primo de Rivera y Orbaneja năm 1930. Còn anh em ruột của ông, những * Gabriel, Miguel, Honorio thảy đều nắm nhiều chức vụ cao cấp trên chánh trường, người thì là đại biểu quốc hội, kẻ thì làm bộ trưởng. Trong lúc, tréo cẳng ngỗng thay, Jorje lại là cán bộ cộng sản khi thì công khai khi thì bí mật, rồi trở thành nhà văn tầm cỡ, nổi tiếng trong nước, ngoài nước.
Di tản
Khi tướng Francisco Franco (1892-1975), cấu kết với tập đoàn quốc xã Đức, thúc quân nổi dậy năm 1936 chống chánh phủ Cộng hòa và Mặt trận bình dân, thì nội chiến khai mào. Rồi thắng thế, lập nên chánh thể quân phiệt cho tới năm 1975. Đứng về phe Cộng hòa và Mặt trận bình dân, lại nữa, vốn tộc người do thái, gia đình nhà họ Semprún / Maura dĩ nhiên phải hối hả thoát thân. Vượt biên, trên thực tế là vượt biển, sang Pháp - khiến chúng ta không khỏi nghĩ tới cuộc di tản tháng tư 1975 ở miền nam Việt nam. Hơn nửa thế kỉ sau, chúng tôi vẫn còn được nhiều dịp tiếp xúc, trò chuyện với số người Cộng hòa di tản này lập nghiệp ở Pháp - chúng ta không khỏi nghĩ tới cộng đồng gọi là Việt kiều Mĩ, Đức, Pháp, Bỉ… lập nghiệp sau tháng 04/1975 ở châu Mĩ và châu Âu hiện nay. Cặp bến Bayonne, tạm trú ở miền nam nước Pháp một thời gian, rồi sang Thụy sĩ cư ngụ lân cận thủ đô Geneva. Nơi đây, cha ông, José Maria Semprún, được chánh quyền Cộng hòa giao nhiệm vụ làm đặc phái ngoại giao ở La Haye, thủ đô hành chánh Hòa lan, hai năm trời.
Tháng 02/1939, phòng đại diện chánh phủ Cộng hòa bị chánh quyền Hòa lan, dưới áp lực quốc xã Đức, ra lịnh đóng cửa. Cả gia đình Semprún / Maura buộc phải quay về Pháp. Jorje nội trú truờng Henri-IV là trường trung học tuyệt đỉnh ở Paris. Đậu Tú tài toàn phần, giải nhì cuộc Thi triết học toàn quốc. Ghi tên vào đại học Sorbonne. Rồi nghe tin thủ đô Madrid, nơi chôn nhau cắt rún của mình, bị quân phiệt sở tại chiếm cứ, lật đổ chánh phủ Cộng hòa Mặt trận bình dân : « Sự vật vừa biến mất đó, Jorje Semprún hối tiếc, tủi thân, chính là thành phố tuổi thơ của tôi và, cùng với nó, cả tuổi thơ, kí ức và cuộc đời của tôi. »

Trại tập trung
Buchenwald
Đồng thời, nước Pháp thua trận, kí hiệp ước đình chiến với Đức, buộc phải tiếp nhận quân đội quốc xã cầm quyền chiếm đóng và cai quản. Cả hai bên dãy núi Pyrénées vậy là nằm trọn dưới gót giày phát xít ngoại quốc (Đức) và quốc nội (Franco). Anh chàng Jorje, tuy mới lên 16, liền bỏ học theo kháng chiến. Gia nhập tổ chức cộng sản Pháp FTP-MOI (Francs-tireurs et partisans – Main-d’œuvre immigrée, Du kích và dân quân – Công nhơn nhập cư), rồi vào Đảng Cộng sản Tâybannha (Partido Comunista de Espana, gọi tắt là PCE) hai năm sau. Tổ chức FTP-MOI bấy giờ chuyển ông sang phục vụ mạng lưới Cảm tử Jean-Marie Action thuộc cơ quan tình báo Anh. Mạng lưới khoanh vùng nước Pháp này hoạt động ở miền Bourgogne, có nhiệm vụ tiếp nhận võ khí do đồng minh thả dù tiếp viện kháng chiến, rồi phân phối cho chiến khu miền trung đông thuộc các tỉnh Yonne và Côte-d’or.
Năm 1943, Jorje Semprún bị công an Đức Geheime Staatspolizei (gọi tắt là Gestapo, Công an bí mật quốc gia) vây bắt cùng lượt với lãnh đạo mạng lưới nói trên là Henri Frager (1897-1944, chết trong trại tập trung). Sau mấy ngày biệt giam, họ bị lôi đi đày trong trại Buchenwald (1937-1945) tập trung tộc người do thái và thiểu số txigan trước khi thiêu đốt tiêu diệt họ. Ở đây, tù số 44904 Jorje Semprún được tổ chức bí mật giao cho công vụ gọi là Arbeitsstatistik (Thống kê lao động), dưới quyền chỉ đạo của Bolados, bí danh lãnh đạo cộng sản Jaime Nieto trong trại. Đặc trách văn hóa dành cho tù tập trung Tâybannha cho tới ngày 11 tháng 04/1945. Là ngày trại Buchenwald được quân đội Mĩ do tướng George Patton (1885-1945 - tử nạn giao thông) cầm đầu giải phóng. Cuối tháng, trở về ngoại thành Paris.
Kí ức
Khai mào cuộc sống mới ông gọi là ma deuxième naissance, là cuộc tái sanh của mình. Nhưng kí ức hai năm khổ sai trải qua trong trại tập trung cứ khắc sâu trong tâm khảm. Hình ảnh những lò thiêu khen khét mùi máu thịt, những tên kapo (tù quản giáo) hách dịch ra oai, những cử chỉ nhỏ nhen hèn mọn cũng như tư cách quí phái cao thượng lẫn lộn của con người trong trại (xem trích đoạn cuối bài)… không thể tự dưng phai nhòa tan biến. Cho nên cựu tù tập trung Jorje Semprún cố công ghi chép lại các hình ảnh ấy trên giấy mực, hầu chủ động xóa sạch đau thương, nhưng vô hiệu. Khiến ông bỏ dở, thôi viết, và cố gắng tránh nghĩ tới cảnh tình diễn tiến mấy năm trời trong trại – ông gọi chủ đích này là amnésie volontaire, là nạo óc tự nguyện.
Từ năm 1953 tới năm 1962, trong thời gian, vốn thông thạo nhiều ngôn ngữ, làm phiên dịch cho Unesco (Cơ quan giáo dục, khoa học và văn hóa Liên hiệp quốc) kiếm ăn, ông thường trực đảm nhiệm ở Pháp công tác do Đảng Cộng sản Tâybannha giao phó : chống chế độ quân phiệt. Vượt biên giới khi cần, với giấy tùy thân giả mạo mang tên Rafael Artigas hoặc Juan Larrea, về nước hoạt động, vốn rành tiếng Pháp, dưới danh hiệu một nhà xã hội học… Pháp. Và viết báo chiêu hiền đãi sĩ, tụ họp giới trí thức dưới bút hiệu Federico Sánchez,.
Lập gia đình với Loleh Bellon, tên thật : Marie-Laure Bellon (1926-1999), diễn viên và kịch tác gia nổi tiếng một thời.

Trên chánh trường
Đảng viên
Là cán bộ nhiệt tình, năm 1956, ông được bầu vào ban lãnh đạo và bộ chánh trị PCE, Đảng Cộng sản Tâybannha. Trong chức vụ này, thường đi công cán, đặc biệt ở các nước đông Âu xã hội chủ nghĩa, bên cạnh bà tổng bí thư Dolores Ibárruri (1895-1989 - thường gọi là la Pasionaria) và lãnh đạo Santiago Carrillo (1915-….). Lên thay tổng bí thư tiền nhiệm vào năm 1960, Santiago Carrillo lần lần hợp pháp hóa PCE thành một đảng công khai, công tác bí mật thế là ngưng hẳn, gây nên lục đục trong nội bộ. Jorje Semprún và một số cán bộ nòng cốt như Fernando Claudín (1915-1990) bị khai trừ, vì tội xa rời đường lối của Đảng, hay nói theo nguyên văn là bất đồng quan điểm với đường lối của Đảng ghi rõ trong cuốn Autobiografía de Federico Sánchez (Tự truyện của Federico Sánchez – 1976; một trong số tác phẩm rất hiếm viết bắng tiếng mẹ đẻ) của Jorje Semprún. Họ bị lãnh đạo PCE bấy giờ xem là một lũ intelectuales a cabeza de calito, một lũ trí thức khờ khạo, cạn suy - khiến chúng ta không khỏi nghĩ tới trường hợp những Trần Đức Thảo (1917-1993), Nguyễn Mạnh Tường (1909-1997) … ở miền Bắc Việt nam hơn nửa thế kỉ trước.
Bộ trưởng
Kể từ đây, vỡ mộng, ông xoay hướng cuộc đời, dành nó cho văn chương nghệ thuật (xem tiểu mục tiếp sau). Chỉ gián đoạn trong một thời gian ngắn, không đầy ba năm, khi ông chiều í bạn bè trở lại tham giam trực tiếp chánh trường.
Phải nói rằng vào những năm 80 thế kỉ trước, đại biểu đảng cánh tả PSOE (Partido Socialista Obrero Espana, Đảng Xã hội Công nhơn Tâybannha) đa số trong Cortes Generales (Quốc hội), 202 trên 360. Tổng bí thư PSOE Felipe Gonzáles đương nhiên được vua Juan Carlos Ier vời lên ngồi ghế Thủ tướng bốn nhiệm kì liên tiếp. Thành lập nội các, tân thủ tướng khẩn khoản mời Jorje Semprún vào hội đồng chánh phủ mới này. Đương sự không mấy thiết tha, nhưng cuối cùng nhận chức Tổng trưởng Bộ văn hóa, đảm nhiệm kể từ đầu năm 1988. Trong chánh phủ, hệt như trước kia trong PCE (lục đục trong nội bộ PCE - xem cách mấy dòng trên đây), bộ trưởng Jorje Semprún gặp nhiều xung đột ngấm ngầm với phó thủ tướng Alfonso Guerra vốn là lãnh đạo PSOE thứ hai, có tiếng là tham nhũng. Đầu năm 1991, ông buộc phải từ chức, vì thủ tướng bao che thói tục đáng ngờ của phó thủ tướng đồng cánh với mình. Hai năm sau, trong cuốn Federico Sánchez vous salue bien (Federico Sánchez xin bái chào các ngài – 1993), dưới dạng tiểu thuyết, Jorje Semprún thuật lại kinh nghiệm làm bộ trưởng bất toại ba năm trời trong chánh phủ.

Trên văn đàn
Đề tài
Có thể bảo sự nghiệp văn chương nghệ thuật của Jorje Semprún thảy đều dựa trên kí ức. Kí ức cá nhơn, nhưng lồng trong bối cảnh í thức hệ diễn biến trên lịch sử chánh trị thế kỉ XX ở châu Âu. Tác phẩm của ông đếm có cả thảy 43 đầu sách, đại đa số, trên dưới 40, viết bằng tiếng Pháp, còn lại là bằng tiếng mẹ đẻ. Hầu hết dưới dạng tác giả đề là tiểu thuyết (6), nhưng thuộc loại mà chúng tôi gọi là tự sự hư cấu (7), hay, chánh xác hơn, là hồi kí hư cấu (một thuật ngữ còn trong trứng nước, do chúng tôi cấu tạo).
Nội dung các hồi kí hư cấu này tựu trung xoay quanh ba chủ đề. Thứ nhứt là * kinh nghiệm trải qua trong thời gian ông bị công an Gestapo Đức tra khảo ở Paris, rồi bị đày trong trại tập trung Buchenwald và những khó khăn gặp phải để thích nghi với đời sống bình thường sau khi được giải phóng tái sanh, thí dụ như trong các cuốn Le grand voyage (Du hành xa – 1963), L’Évanouissement (Ngất xỉu – 1967) hay L’écriture ou la vie (Cầm bút hay là sống – 1994)… Thứ hai là * thời ki ông trực tiếp lãnh đạo Đảng Cộng sản Tâybannha và công tác bí mật chống chế độ quân phiệt Franco trong nước ngoài nước, thí dụ như trong các cuốn Autobiografía de Federico Sánchez (sđd), hay La deuxième mort de Ramon Mercadier (Ramon Mercadier lại tử vong lần nữa – 1969)… Thứ ba là * cuộc đời ông lưu vong ở Pháp và các năm đầu thời hậu quân phiệt kể từ năm 1975, thí dụ như trong các cuốn La montagne blanche (Bạch sơn – 1986), Federico Sánchez vous salue bien (sđd), hay Adieu, vive clarté…(Vĩnh biệt, ánh sáng chói lòa… – 1998)…
Điện ảnh
Nhưng chính ngành điện ảnh mới thật sự là nhịp cầu chuyển tiếp và tiếp nối giữa con người cán bộ và con người làm văn. Năm 1965, đạo diễn Alain Resnais đặt hàng, nhờ Jorje Semprún soạn kịch bản cho cuốn phim La guerre est finie (Chiến tranh đà chấm dứt – 1966) ông sắp dàn dựng. Đây là dịp cho phép nhà văn cán bộ cộng sản lần hồi lột xác, như đương sự đã thú nhận : « Trải nghiệm này rút ngắn thời gian lột xác, thay da đổi thịt của tôi. »
Cũng trong dịp này ông thân quen với ca sĩ diễn viên Yves Montand (1921-1991). Họ í hợp tâm đồng, trở thành bạn tâm giao khăng khít với nhau. Cả hai đều khuynh tả, cùng dấn thân, mỗi người trong địa hạt của mình, mưu cầu công lí cho xã hội và chính nghĩa trên chánh trường. Thẳng tay tố cáo mọi hành vi cực đoan do bất kì phe phái nào can phạm, người thì bằng cán bút, kẻ thì bằng biểu diễn. Yves Montand thủ vai các nhơn vật do Jorje Semprún khắc họa vẽ nét trong kịch bản dựa trên lịch sử đương đại. Ba bộ phim lớn của đạo diễn Costa-Gravas biểu hiện sự cộng tác chặt chẽ này.
Trước tiên là * bộ phim Z (Z – 1969), trong đó Yves Montand thủ vai nhơn vật Grigoris Lambrakis, đại biểu và lãnh tụ Đảng Xã hội Hi lạp bị “chế độ đại tá ’’ do quân đội thiết lập ám sát năm 1967. Tiếp sau là * L’Aveu (Thú tội – 1970), trong đó Yves Montand thủ vai thứ trưởng Bộ ngoại giao Tiệp khắc Artur London bị chánh quyền cộng sản bỏ tù trước khi mang ra xét xử trong một vụ án thiếu công minh năm 1961. Và cuối cùng là * État de siège (Giới nghiêm – 1973), trong đó Yves Montand thủ vai Dan Mitrione, cố vấn Hoa kì các chế độ độc tài ở châu Mĩ La tinh, bị tổ chức cực tả Tupamaros (Phong trào giải phóng quốc gia) bắt cóc và thủ tiêu năm 1970. Các nhơn vật lịch sử kể trên trong phim có thật, và đều là nạn nhơn các hành vi quá khích tả, hữu lẫn lộn.

Sự nghiệp
Tặng thưởng
Sự nghiệp nghệ thuật Jorje Semprún cống hiến trên văn đàn Pháp và thế giới già nửa thế kỉ qua đã được tôn vinh. Tác phẩm của ông thưòng xuyên được tặng thưởng giải này giải khác. Phải kể, theo thứ tự thời gian : giải Formentor cho cuốn Du hành xa (1963 – sđd), giải Fèmina cho cuốn Ramon Mercadier lại tử vong lần nữa (1969 – sđd), giải Planeta cho cuốn Tự truyện của Federico Sánchez (1976 – sđd), giải Các nhà xuất bản và thư quán Đức, giải Femina Vacaresco và giải văn chương Nhơn quyền đồng lượt cho cuốn Cầm bút hay là sống (1994 – sđd), giải Les Charmettes - J.J. Rousseau cho cuốn La mort qu’il faut (Cái chết cần thiết – 2001) và sau chót là giải Ulysse năm 2007 cho toàn bộ tác phẩm của ông.
Phần khác, năm 1994, ông được bầu vào hội đồng chấm giải Goncourt là giải văn chương lớn nhứt ở Pháp. Nhưng lại không được vào Académie française (Viện Hàn lâm Pháp), bởi lẽ ông một mực giữ quốc tịch Tâybannha, nơi chôn nhau cắt rún của mình, không chịu chánh thức trở thành dân nước ông thường xuyên cư ngụ. Dầu cho hầu hết tác phẩm, kể cả kịch bản của ông đều viết bằng tiếng Pháp có nội dung và hình thức điểm xuyết, và ngày dài sanh sống (và sắp chôn cất) ở Pháp. Trích đoạn dưới đây tiêu biểu cho chất lượng đó.

Trích dẫn
Mấy dòng này, trích trong tác phẩm Cầm bút hay là sống (sđd, một trong số kiệt tác của ông), đặt vấn đề liên quan tới thể loại tự truyện, qua nhơn vật tù tập trung (chính tác giả) vừa được quân đội đồng minh giải phóng.
Sẽ có kẻ còn sống sót, hẳn nhiên rồi. Như tôi đây chẳng hạn. Một kẻ sống sót làm vì, xuất hiện đúng lúc trước mặt ba vị sĩ quan đồng minh phái đi điều tra để kể cho họ nghe mây khói bốc lên trên lò thiêu, mùi thịt khét lẹt bao trùm vòm trời Ettersberg (8), tiếng kêu cứu nghẹn ngào dưới lớp tuyết đóng băng, lao dịch giết mòn tù nhơn, sự sống kiệt quệ, hi vọng khôn cùng, thú tánh của con vật dã man mang dáng con người, lòng cao thượng bản năng của con người, vẻ trần trụi thân tình điêu đứng trong ánh mắt của bạn bè đồng cảnh. Nhưng làm sao kể hết cho được ? Tôi không mấy tin ngay giây phút đầu tiên. Đó là ngày 12 tháng tư năm 1945, hôm sau ngày trại Buchenwald được giải phóng. Tóm lại là mọi sự đang còn tươi rói. Khỏi cần phải đặc biệt nặn óc. Cũng khỏi cần có trong tay tư liệu đáng tin, đã được kiểm tra. Chết chóc vẫn còn đó, hiện diện. Ngay dưới mắt chúng tôi, chỉ cần liếc qua mà thôi. Hàng trăm con người vẫn đang tắt thở đằng kia, tù lao công bị bỏ đói trong Petit Camp (9), tù do thái sống sót chuyển đến từ trại Auschwitz (10). Chỉ cần thoải mái nghĩ tới nó. Thực tại nằm sẵn đó, chờ đợi. Ngôn từ cũng thế. Vậy mà tôi không tin mình có thể kể rốt ráo được mọi sự . Chẳng phải vì kinh nghiệm sống qua khó miêu tả. Nó quả thật khôngtài nào sống nổi, là một điều khác hẳn, dễ hiểu. Điều khác hẳn này chẳng liên quan tới hình thức kể chuyện có thật, mà tới chính bản chất của nó. Chẳng phải về cấu trúc, mà về mật độ. Chỉ đạt tới bản chất đó và mật độ trong suốt đó những ai biết biến chứng từ của mình thành một vật thể nghệ thuật, một không gian sáng tạo. Hay tái tạo. Chỉ có loại tự sự thuần thục mới thật sự chuyển được một phần nào chứng từ. Nhưng đây đâu phải là điều gì đặc biệt : mọi kinh nghiệm lịch sử lớn lao đều như vậy cả.


Thăng hoa
Nói thí dụ Jorje Semprún mà không làm văn, thì chắc ông chỉ được xem đơn thuần là một chứng nhơn lịch sử. Chứng nhơn ba trận mạc đương đại, diễn biến giữa thế kỉ XX ở châu Âu nhưng chẳng phải là không có tác động trên chánh trường thế giới : nội chiến Tây Ban Nha, bầu trời đen tối trong trại tập trung Buchenwald, công tác đảng phái bí mật rồi công khai sau thế chiến thứ hai. May thay cho chính ông và cho văn đàn thế giới, năng khiếu văn chương đã biến ông một thành nhà văn lớn. Chính năng khiếu này và kinh nghiệm lịch sử lớn lao trải qua đã thăng hoa các sự kiện nói trên, phả vô sự nghiệp của ông một chiều sâu hi hữu.
Ít có nhà văn nào cùng thế hệ với ông đạt tới đỉnh cao này.

TRẦN THIỆN - ĐẠO
(Paris, 7-9/06/2011)
-------------------------------
(1) Sáu nhà văn này là : Jorje Semprún (1923-2011), Jean Ricardou, Simone de Beauvoir (1908-1986), Yves Berger (1931-2004), Jean-Paul Sartre (1905-1980) và Jean-Pierre Faye. Chủ tọa hội thảo là nhà báo Yves Buin, tổng biên tập tạp chí thanh niên cộng sản Pháp Clarté (Ánh sáng). Xem Tin giờ chót (bán nguyệt san Văn, số 24, ngày 15/12/1964).
(2) Xem Trần Thiện-Đạo, Cuộc tranh luận văn nghệ giữa sáu nhà văn Pháp đương đại (Phần I, Văn, số 25, ngày 01/01/1965; Phần II, Văn, số 28, ngày 15/02/1965).
(3) Anđrêï Jđanov (1896-1948). Ủy viên Bộ chánh trị Đảng Cộng sản Liên xô. Chủ đạo và chỉ đạo chánh sách văn hóa, ấn định đường lối văn nghệ hiện thực xã hội chủ nghĩa. Có thể ví với Trường Chinh (Đặng Xuân Khu – 1907-1988), ‘’tác giả’’ cuốn Chủ nghĩa Mác và vấn đề văn hóa Việt Nam (1948), cùng với những Hoài Thanh (Nguyễn Đức Nguyên - 1909-1982), Tố Hữu (Nguyễn Kim Thành - 1920-2002), Nguyễn Đình Thi (1924-2003) và Nguyễn Công Hoan (1903-1982), Xuân Diệu (họ Ngô - 1916-1985), Huy Cận (họ Cù - 1919-2005)… ở CHXHCN Việt nam
(4) Paul Nizan (1905-1940), nhà văn thân thiết với triết gia Jean-Paul Sartre. Đảng viên Đảng Cộng sản Pháp cho tới năm 1938, là năm Liên xô và Đức quốc xã kí hiệp ước thỏa thuận không gây chiến. Phản đối hiệp ước này, ông công bố rút ra khỏi đảng.
(5) Phan Khôi (1887-1960), tám năm trước đó, trong một tình thế khó khăn hơn nhiều, đã cương trực bày tỏ quan điểm của mình trong bài Phê bình lãnh đạo văn nghệ (1956). Kháng cự, phản đối chủ trương “văn nghệ sĩ phải ở dưới quyền lãnh đạo (của đảng cộng sản) ’’ do Trường Chinh phán quyết trong một cuộc tọa đàm ở trụ sở Hội Văn nghệ, tiền thân Hội Nhà văn).
(6) Bùi Ngọc Tấn, tác giả cuốn Chuyện kể năm 2000 (Nxb Thanh niên – 2000), cũng vậy, đề nó là tiểu thuyết. Thật ra, cuốn hồi kí không bị biên tập chúng tôi hiện có trong tay mang tên là Mộng du, một nhan đề thật sự ăn khớp với í nghĩa tác giả muốn gởi tới người đọc.
(7) Xem Trần Thiện-Đạo, Tự sự hư cấu (Hợp lưu, số 113, tháng 3 & 4 năm 2011).
(8) Trại tập trung Buchenwald xây trên cao nguyên Ettersberg, nổi tiếng trước kia là nơi văn hào Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) thường xuyên lên viết lách dưới bóng một cây đại thụ.
(9) Khu dành cho tù lao công khổ sai, ăn uống thiếu thốn, bịnh hoạn lây tràn, chết hàng loạt.
(10) Auschwitz-Birkenau. Trại tập trung lớn nhứt nhốt 90% tù do thái, có lúc không đủ chỗ phải chuyển bớt qua các trại khác. Từ tháng 05/1940 tới tháng 01/1945, hơn một triệu mốt người, già trẻ bé lớn, tử vong : bị thiêu đốt, làm vật thí nghiệm, bịnh hoạn, đói rét, xử bắn.


Đọc sách
Q U I C H Ụ P

Đầu năm ngoái, trong dịp tham dự Hội nghị quốc tế giới thiệu văn học Việt Nam ra nước ngoài (1) do Hội Nhà văn tổ chức tại Hà nội từ ngày 04 tới 10 tháng Giêng 2010, chúng tôi có hân hạnh làm quen với một số văn nghệ sĩ chưa từng gặp mặt trước đó. Trong số này, đặc biệt có hai nhà viết văn và làm thơ gốc miền Trung, một nam một nữ, và về mặt sự nghiệp, một đà già dặn, một còn trẻ : ngoài chỗ nói trên, chúng tôi cũng chưa hề nghe nhắc tới (tên) họ và (được) đọc tác phẩm của họ trên sách báo (2)… cho tới gần đây. Cho tới khi gặp mặt và thân mật trò chuyện, biết chúng tôi ở Pháp về, họ thân tình tặng chúng tôi tác phẩm mới vừa xuất bản của họ, thể như có í âm thầm giãi bày điều gì canh cánh trong lòng, dai dẳng từ mấy thập niên qua mà thời gian, vốn có khả năng xóa nhòa và khỏa lấp mọi sự, vẫn không làm sao giải tỏa được.
Hai tác phẩm đó là tập Tuyển tập thơ và Phụ lục (Nxb Hội nhà văn – 2009) của nhà thơ thương binh Hoàng Cát và tập tự truyện Cánh chim trong Bão tố của nhà thơ nữ Nguyễn Thanh Song Cầm. Hoàng Cát sanh năm 1942 tại Nam đàn, Nghệ an, Nguyễn Thanh Song Cầm năm 1960 tại Cam lộ, Quảng trị : nhắc tới năm sanh và nơi chôn nhau cắt rún của hai nhà thơ này là nhằm ghi liền ở đây những yếu tố liên quan trực tiếp tới thời gian họ bị qui chụp phủ đầu cái tội tày đình là ‘’biểu tượng hai mặt’’ trong tác phẩm. Rồi bị trù dập, để khỏi bảo là bị đọa đày trong miếng cơm manh áo, trong công ăn việc làm : Hoàng Cát kể từ năm 32 tuổi, Nguyễn Thanh Song Cam từ năm 21 tuổi. Thảy đều diễn ra trong thời gian nhà thơ Tố Hữu (1920-2002 – có tên tục là anh Lành) gốc gác Quảng điền, Thừa thiên Huế, làm quan lớn có quyền thế trong bộ máy của Đảng và Nhà nước.
Bài này chỉ nhắc tới tình huống mà Hoàng Cát đã phải gánh chịu suốt thời gian dài từ 1974 tới 1989 (năm văn nghệ được cởi trói, báo chí được phép đăng tải thơ văn của đương sự ; thi phẩm đầu tay được xuất bản năm 1991) - dành trường hợp Nguyễn Thanh Song Cầm cho một bài sau. Những chi tiết thuật lại dưới đây đều rút ra từ tác phẩm Tuyển tập thơ và Phụ lục nói trên và được kiểm chứng qua nhiều buổi chuyện trò trực tiếp và qua điện thoại với bạn bè quen biết đã có dịp theo dõi sát sao vụ việc.

Hoàng Cát và cây táo ông Lành
Hoàng Cát bỗng dưng rước vạ vào thân năm 1974 khi truyện ngắn Cây táo ông Lành của ông đăng trên tuần báo Văn Nghệ, số đặc biệt thiếu nhi, cùng với nhiều truyện khác của những tác giả khác. Câu chuyện khai mào rất ăn khách, hợp cách với độc giả ở lứa tuổi còn cắp sách đến trường, giải thích hai mạng đề cây táo và ông Lành gói gọn trong tên truyện :
Tên thật ông là gì, nhiều người không biết. Đã từ lâu, người ta vẫn gọi ông là ông Lành. Vì tính ông hiền lành và rất yêu lũ trẻ trong làng. Lâu dần, nó thành ra tên của ông. Vườn nhà ông khá rộng, có nhiều cây ăn quả như chuối, mãng cầu, vú sữa, táo... Ông Lành thú nhất là cây táo lai. Nó đứng ở góc vườn, trùm cái tán khum khum lên một vạt đất chừng dăm tấm chiếu. (…) Mé dậu vườn là con đường ống xuyên qua làng. Sáng sáng, lũ trẻ học trò lớp Một đi tắt qua đấy để đến trường. Bao giờ chúng cũng đi thật sớm, tíu tít như một đàn chim, vồ lượm những quả táo rụng. (…) Vốn là một ông già yêu trẻ, ông Lành lấy thế làm niềm vui. (Tuyển tập thơ và Phụ lục, tr. 461-462)
Lũ trẻ không chỉ lượm mót táo rụng, mà còn lấy đá, gạch và các vật cùng loại thi nhau liệng cho táo rụng xuống nhiều hơn, tinh ranh, sung sướng. Bổn tánh hiền… lành, nên ông Lành không quát mắng, mà chỉ nhắc chừng bọn nó chớ nên ngỗ nghịch làm vậy. Nể ông, lũ trẻ xem chừng ngoan ngoãn tuân lời. Cho đến một hôm, đang ngồi vót lạt buộc cái nạng chống đỡ cây táo sai quả thì bỗng nhiên có một cục đất chẳng biết từ đâu rơi đánh bịch trên đầu, tung tóe lên vai lên cổ ông. Ngẩng đầu, ông trông thấy thằng Thìn đang chăm chăm nhìn mình, rồi nghe nó lắp bắp :
- Cháu… cháu lỡ ! Ông tha…
Đang cơn bực mình, ông Lành ném cây rựa xuống sân (…), đứng phắt lên :
- Ông, ông cái con khỉ !
Hoảng quá, thằng Thìn co giò bỏ chạy. (sđd, tr. 463)
Tháo lui giữa chừng thì gặp lũ bạn trờ tới, nó liền đánh tráo cơ sự. Úp mở bảo rằng khi sắp đi ngang qua cây táo, nó bất thần bị một phen hú vía trở tay không kịp. Lũ bạn nhao nháo cả lên. Nó bèn thừa cơ kể tiếp : vừa tới gần cây táo, nó bỗng nghe như có ai réo gọi một cách rợn người. Ngước mắt, nó dòm thấy trên cành cây táo một cái đầu lâu đen ngòm đang trân trân nhìn nó, nạt nộ. Kinh hồn, nó chẳng nói chẳng rằng vắt chưn lên cổ mà thụt mạng thoát chạy. Lũ bạn tái mét mặt mày. Riêng thằng Tỵ và thằng Ngọ thì bán tín bán nghi, rủ nhau đi rình cho ra lẽ. Chưa đầy một sát na, chúng nó quay ngược ù té trở lại, hổn hển không còn một chút máu mặt. Cái chuyện đầu lâu đen ngòm trên cây táo nạt nộ chận đường của thằng Thìn vậy là có thật một trăm phần trăm. Thế là lũ trẻ hết còn dám đi tắt trên con đường ống xuyên làng, hết còn bén mảng tới cây táo sai quả mà phải vòng vèo theo con đường chính mà đến trường. Vắng lũ trẻ, không còn nghe bọn nó ríu rít bên tai, ông Lành buồn tênh, góa bụa đơn chiếc một mình không biết thổ lộ cùng ai. Thấy táo rụng đầy mặt đất cả tuần rồi mà chẳng có đứa nào tới mót, lòng dạ ông đâm ra cồn cào, ruột gan ông đau đáu. Ông bèn kiếm một cái rổ, lượm hết táo rụng đem đi rửa sạch, chờ sẵn, biết đâu rồi cũng có đứa nào mon men ghé qua, nhờ nó mang cho lũ trẻ. Vừa rửa táo xong, ông chợt trông thấy thằng Mùi hớt hải chạy băng ngang qua mà không đếm xỉa gì tới cây táo. Ông liền gọi giật nó lại :
- Nè con !
Thằng Mùi ngoái đầu, “dạ’’ một tiếng rõ to, rồi định quay đi chạy thẳng. Nhưng ông Lành đã kịp bưng rổ táo chín múp chạy tới, giữ nó lại. Thằng Mùi tròn mắt, không dám lấy :
-Táo có ma đầu-lâu-đen, cháu không ăn đâu ông ạ ! (sđd, tr. 466)
Ông Lành lấy làm ngạc nhiên hết sức. Bị ông vấn hỏi, nó liền giơ tay chỉ cây táo. Khai rằng thằng Thìn bảo là có một cái đầu lâu đen ngòm trên cành cây táo thường hay nạt nộ, chận đường không cho bọn trẻ băng ngang qua đến trường. À, thì ra là vậy. Ông bèn lập tức cải chánh, để cho, qua trung gian thằng Mùi, lũ trẻ biết rõ đó không phải là đầu lâu ma quỉ chi ráo, mà chỉ là một ổ kiến có phận sự giết sâu giết bọ, bảo vệ hoa quả. Không thôi thì bọn mày lấy táo ở đâu mà nhai. Rồi bắt nó bưng cả rổ táo vô lớp cho lũ bạn nó.
Và đồng thời nhắn cô giáo Hà dạy lớp Một, ông sẵn lòng cho cô mượn căn nhà xây cạnh cây táo dành cho thằng Sửu, cậu con trai một của ông, khi nó lấy vợ, ra riêng. Ngôi nhà hiện còn trống, để không, có vài chỗ dột do chuột bọ cắn xé vì chẳng có người ở ngăn chận. Bởi nhà vừa xây cất xong thì thằng Sửu đột nhiên xung phong vô bộ đội, chẳng biết tới bao giờ nó mới giải ngũ, lấy vợ đẻ con cho ông một lũ cháu.
Thế là bọn học trò cô Hà ngày nào cũng cắp sách đến trường, vui vẻ vô lớp trong căn nhà mới và xúm xít rộn rã dưới bóng cây táo ông Lành.

Từ cây táo ông Lành đến cây táo anh Lành
Chụp lấy câu chuyện thiếu nhi vừa kể làm vật giảo nghiệm, mổ xẻ soi mói tìm cho bằng được chứng cớ đã gây nên án mạng, tạp chí Học tập (tiền thân tạp chí Cộng sản), cơ quan lí luận và chánh trị của Đảng Lao động Việt Nam (tiền thân Đảng Cộng sản Việt Nam), số tháng 11/1974, sau hơn 30 năm phát động vụ án Nhân văn Giai phẩm (1955-1958), cho đăng một bài xã luận dưới nhan đề cực kì chỉ đạo, chứng tỏ mối quan tâm của giới cầm quyền trong ngành văn hóa văn nghệ bấy giờ. Nhan đề là cả một tuyên ngôn : Tăng cường tính đảng, đi sâu vào đời sống nhân dân, tạo một khí thế mới trong văn nghệ ta (sđd, tr. 458). Chỉ thị này khai mào và kết thúc thẳng thừng như sau :
Một truyện ngắn viết về thiếu nhi đăng trên tuần báo Văn nghệ trong thời gian qua thuộc loại nấm độc nguy hiểm. Với lối viết theo kiểu “biểu tượng hai mặt’’, truyện này gieo rắc hoài nghi trong quần chúng đối với sự lãnh đạo của Đảng ta, gieo rắc tư tưởng chống lại đường lối cách mạng, chống lại chế độ xã hội chủ nghĩa và nền chuyên chính vô sản của chúng ta. Miêu tả cuộc sống heo hút, tâm trạng u buồn của một ông già, người vợ chết vì bom, người con trai độc nhất “vô bộ đội đợt đầu tiên kể từ sau khi có lệnh hòa bình’’ (…). Trong điều kiện chuyên chính vô sản, cuộc đấu tranh giữa hai con đường ở miền Bắc tiếp tục diễn ra gay go phức tạp, truyện ngắn này đưa ra hình ảnh cái đầu lâu khủng khiếp và nói về việc “từ bỏ con đường này để đi theo con đường khác’’ là có tác dụng gì ? (…), cùng với lối viết bóng gió, xuyên tạc ‘’ nhà mới mà đã dột vì chuột bọ’’, tác giả đe dọa “bỏ” con đường mà tác giả cho là “con đường tắt’’ để đi con đường khác ! Đó là một sự thách thức chế độ ta. Chuyện đã không chân thật, chi tiết lại đáng ngờ, gieo rắc những quan điểm, tư tưởng sai trái, đây rõ ràng là một truyện xấu và có hại. Vì tính chất độc hại của nó, truyện ngắn này đã bị đông đảo bạn đọc kịch liệt phản đối.
Những lời cáo buộc chắc nịch, rập khuôn, xây trên nền móng í thức hệ đúc kết trong môi trường lí thuyết và thực tế xã hội chủ nghĩa, trích dẫn trên đây xét ra chẳng cần phải luận bàn, bởi vì nó chẳng có gì để luận bàn và nhứt là vì nó mặc nhiên không cho phép bất kì ai, kể cả bị cáo, lên tiếng luận bàn. (3) Thế cho nên nó đương nhiên quật ngã ngay lập tức tác giả Cây táo ông Lành, khiến cho cuộc đời Hoàng Cát đột nhiên lâm vào cảnh điêu đứng một thời gian dài. Điêu đứng trong miếng cơm manh áo, điêu đứng trong văn chương chữ nghĩa ngót mười mấy năm trời.
Là một bộ đội thương binh ở chiến trường Bình Trị Thiên miền Trung từ năm 1969, được thuyên chuyển ra miền Bắc điều dưỡng và lắp chưn giả năm 1971, rồi làm cán bộ kĩ thuật trong nhà máy cơ khí Hà nội và viết văn làm báo sanh nhai. Ổn định cho tới năm 1974, thì bất thần gặp nạn, dở sống dở chết. Trước hết là cho nồi cơm : ngón đòn đầu tiên là mất công ăn việc làm ở nhà máy (ai ra lịnh sa thải ?), ngón thứ hai là trợ cấp thương binh hạng A bị xóa sổ (ai ra lịnh bôi bỏ ?) ; sau là cho nghiệp văn : ngón đòn thứ ba là tác phẩm gởi tới chẳng báo nào chịu / dám đăng (ai ra lịnh cấm ?), hết toi nhuận bút. Không những thế, người ta (ai ?) còn buộc tuần báo Văn nghệ phải viết bài chánh thức tự kiểm điểm trước bàn dân thiên hạ và, đồng thời, về tận quê quán đương sự ở xóm làng Nam đàn, Nghệ an điều tra lí lịch gia đình. Trong tình cảnh đó, thì, ngoại trừ một thiểu số bạn bè thân tín cương trực như những Võ Văn Trực, Phạm Đình Ân, Trần Hoài Dương còn dám giao tiếp, giúp đỡ (sđd, tr. 476), phần lớn những kẻ quen biết từ trước đều lần lượt lẩn tránh lánh xa, sợ bị liên lụy. Kể cả Xuân Diệu (1916-1985), là người đã đỡ đầu Hoàng Cát thời ông mới tập tành viết lách :
Số là, khi vụ “Cây táo ông Lành’’ xảy ra, Hoàng Cát thân cô thế cô, bị o ép đủ bề chẳng còn biết nương tựa, bấu víu vào đâu. Nghĩ đến tình nghĩa nhiều năm, anh phải chạy lên Xuân Diệu cầu cứu : « Em thế nào anh đã biết. Anh có thề nói giúp để họ hiểu em, tránh suy diễn sai về em. Em tin, với uy tín của anh, chắc chắn anh giúp đỡ được em.»
Thì bỗng dưng nhà thơ không còn mặn mà. (sđd, tr. 475-476) (4)
Nhưng trong cái rủi cũng có cái may : là thương binh cụt chưn nên Hoàng Cát không bị bắt đi học tập cải tạo như các bậc đàn anh của ông trong ‘’nhóm’’ Nhân văn Giai phẩm già nửa thế kỉ trước :
Nếu ta không là thương binh tàn phế suốt đời
Có lẽ đã phải ngồi chơi mấy năm trong nhà đá. (sđd, tr. 472)
Dầu không phải học tập cải tạo, thì vẫn phải kiếm ăn. Nhưng kiếm ăn bằng cách nào, khi chẳng ai dám thâu dụng kẻ bị Đảng và Nhà nước buộc tội chống đường lối cách mạng, chống chế độ xã hội chủ nghĩa, chống nền chuyên chính vô sản (sđd, tr. 469 và tr. 493), khi vợ mình sớm trưa đau yếu, khi con mình hỉ mũi chưa sạch (sđd, tr. 476), khi mình chỉ còn có mỗi một đầu gối để bò ? Đói, Hoàng Cát bắt buộc phải bò trên đầu gối bên mặt còn lại. Khập khiễng làm đủ thứ nghề (đếm cả thảy là 17) để sống còn, bán thuốc lào, bán đậu phộng, bán cà rem, bán nước trà năm xu một tách trên vỉa hè, dán hộp đựng thuốc cho ngành dược, mua da heo nhổ sạch lông thái nhỏ trộn thính với lá chanh biến thành nem chạo chào hàng, nuôi gà giống, nuôi gà công nghiệp, nuôi heo, nuôi chó, nuôi két … (sđd, tr. 498) :
Vấp tai nạn văn chương, trải qua 17 nghề kiếm sống
Nghề nào cũng đớn đau, tủi nhục ê chề
Nuôi lợn, nuôi gà, nuôi chó (hay chó nuôi ta ?)
Bán nước chè 5 xu cũng phải còng lưng đóng thuế
Máu đổ xuống chiến trường, máu không vón cụ
Để thành vàng - sống tạm buổi hoàng hôn. (sđd, tr. 476)
Cuộc sống bị đọa đày, tài năng bị vùi dập - bấy nhiêu khổ ải về thể chất và tinh thần mà Hoàng Cát (và vợ con) đã phải trải qua, tựu trung chỉ vì hai chữ ông Lành và cây táo. Dư luận bấy giờ tin rằng đương sự thâm í mượn tên tục của Tố Hữu để chống đường lối lãnh đạo của Đảng và nói xấu chế độ xã hội chủ nghĩa, nên bị nhà thơ quan chức này trả thù. Trong sân biệt thự của anh Lành chẳng có trồng một cây táo sai quả đó ư ? Tố Hữu minh oan, nói mình không hay biết gì ráo. (sđd, tr. 520) Sự thật ? Mong rằng sẽ có sử gia văn học nào cặn kẽ giải trình.

Trường hợp không hiếm
Thật ra, trường hợp nhà văn nhà thơ bị qui chụp một cách ấu trĩ, thiếu suy xét, a dua, học đòi và nhứt là độc đoán thuật lại trên đây đâu phải là hiếm có. Cứ nghĩ tới vụ án Nhân văn Giai phẩm vào thập niên 50 (thế kỉ trước) mà những Phan Khôi (1887-1959), Hoàng Cầm (1922-2010) (5), Trần Dần (1926-1997), Phùng Cung (1928-1997), Lê Đạt (1929-2008), Phùng Quán (1932-1995) và nhiều nữa đã bị bắt đi học tập cải tạo (trừ Phan Khôi, cương quyết không học), bị treo bút và bị đọa đày như thế nào thì rõ. (6) Có điều là những nhà này thường xuyên được nhắc tới trên sách báo trong nước và ngoài nước. (7) Còn rất nhiều nhà khác ít tên tuổi hơn thì chẳng mấy khi được nói đến, Hoàng Cát là một thí dụ điển hình. Cũng như Nguyễn Thanh Song Cầm, sẽ là đề tài chúng tôi sắp trình bày.
Chủ đích của loại bài này là thiết lập công bằng trong biên khảo và bình luận.
TRẦN THIỆN - ĐẠO
(Paris, 16/04/2011)

(1)Tiếng Anh / Mĩ : International Conference to introduce Vietnam literature abroad. Tiếng Pháp : Conférence Internationale pour la Propagation de la Littérature vietnamienne à l’Étranger. Tiếng Trung :…
(2)Một phần, chắc là vì chúng tôi ở xa nên không có điều kiện xem đủ sách báo trong nước.
(3)Xem : Mặc dù Hoàng Cát khi đó là cán bộ kỹ thuật, trực tiếp sản xuất ở nhà máy cơ khí Trần Hưng Đạo, lại là thương binh từ chiến trường miền Nam trở về, đã đổ máu và để lại một phần cơ thể của mình nơi chiến trường Trị Thiên ác liệt, vậy mà tác giả đã không có được một cơ hội, dù là rất nhỏ, để có dịp trình bày lại. (Huy Thắng, Một cuộc đời chìm nổi – Qua những dòng thơ - sđd, tr. 472)
(4)Về con người Xuân Diệu, xem cảnh ông ’’ nói chuyện thời sự’’ với học viên văn nghệ sĩ trẻ thời chống Pháp chống Mĩ : Anh (Xuân Diệu) nói về xã hội thối nát của Pháp và Mỹ ( …). Xuân Diệu trợn tròn con mắt :
- Các đồng chí có biết bên ấy chúng nó mặc quần áo bằng gì không ? Bằng ni lông. Quần áo ni lông ! Chúng tôi ào lên. Thật không thể nào hiểu được cái bọn người khốn nạn ấy lại có thể lấy ni lông làm quần áo, thứ vải mưa mầu cánh dán trong suốt (…) Thật là một lũ điên loạn, trụy lạc. Mặc quần áo như vậy có khác gì cởi truồng […] Xuân Diệu bồi thêm :
- Còn quần áo may bằng vải thường các đồng chí có biết nó in gì trên đấy không ? Không phải in hoa. Nó in cả một tờ Nữu ước thời báo với đầy đủ hình ảnh, măng sét, tít lớn, tít nhỏ, tin ngắn, tin dài lên mặt vải. Cũng không phải in lên một bộ quần áo mà in lên cả hàng bao nhiêu cuộn vải rồi cứ thế mà cắt ! Không để chúng tôi kịp ngạc nhiên, Xuân Diệu tiếp luôn :- Còn tổng thống ở bên Mỹ, khi hết nhiệm kỳ không làm tổng thống nữa, các đồng chí có biết nó đi làm gì không ? Đi quảng cáo cho các hãng buôn kiếm tiền ! Chúng tôi lại ồ lên. Cái bọn người quái đản ấy cần được cải tạo. Chúng ta sẽ là người cải tạo chúng. Giai cấp vô sản, tầng lớp lao động, những người nghèo khổ bị bóc lột ở những nước ấy sẽ đứng lên. (Bùi Ngọc Tấn, Viết về bạn bè – Nxb Hải phòng, 2003 – tr. 309-310)
(5)Chúng tôi có đến thăm Hoàng Cầm năm 2004. Trong câu chuyện qua lại, nhà thơ thuật cho chúng tôi nghe hoạt cảnh sau đây. Hồi ông bị biệt giam vì vụ bản thảo tập thơ Về Kinh Bắc chuyển ra nước ngoài (nhà thơ Hoàng Hưng cũng bị bắt vì vụ này), một hôm nghe tin Tố Hữu sắp đến thăm, ông rất mừng, tin rằng chắc mình sẽ được thả nay mai. Trò chuyện thoải mái với nhau, rồi vui vẻ chia tay. Ngay ngày hôm sau, Hoàng Cầm vẫn bị biệt giam, nhưng khắc nghiệt hơn (ai ra lịnh ?). Xin hương hồn nhà thơ chứng giám cho lời kể này.
(6)Tố Hữu bấy giờ là Ủy viên trung ương Đảng Lao động Việt Nam, phụ trách đường lối văn chương nghệ thuật và, tất nhiên, đảm nhiệm công cuộc dập tắt phong trào Nhân văn Giai phẩm. Tác giả cuốn tổng kết “Qua cuộc đấu tranh nhóm phá hoại Nhân Văn - Giai Phẩm’’ trên mặt trận văn nghệ (Nxb Văn Hóa – 1958).
(7)Của cả tác giả nước ngoài. Chẳng hạn như khảo luận của Georges Bourdarel, Cent fleurs écloses dans la nuit du Vietnam (Trăm hoa đua nở trong đêm tối ở Việt nam – Nxb Jacques Berton, Paris, 1991).





source : hopluu.net.

Khó khăn của cuộc đời và Trách nhiệm của con người

Khó khăn của cuộc đời
và Trách nhiệm của con người

Hòa thượng K. S. Dhammananda
Thích Tâm Quang dịch Việt
Nguyên tác: "Problems and Responsibilities"




Bạn có lo lắng không? Bạn có đau khổ không? Nếu có, xin mời bạn đọc cuốn sách nhỏ này để mở rộng tầm hiểu biết hơn về những vấn đề bạn phải đối phó. Cuốn sách này để cống hiến cho bạn và cho những ai lo lắng.

SỢ HÃI VÀ LO LẮNG
Sợ hãi và lo lắng phát sinh từ ý niệm ảnh hưởng bởi những điều kiện trần thế, bắt nguồn từ tham dục và luyến ái. Thật ra, đời sống giống hệt như một cuốn phim đang quay mà trong đó tất cả mọi thứ (hình ảnh) đều chuyển động, thay đổi không ngừng. Không một thứ gì trên thế gian này trường cửu và thường còn. Những người trẻ, khỏe mạnh sợ hãi bị chết non. Những người già yếu bệnh hoạn, lo lắng phải kéo dài cuộc sống. Đứng ở giữa là những kẻ tham đắm dục lạc quanh năm.
Niềm vui được hoan lạc hình như qúa ngắn ngủi. Niềm sợ hãi vì không được hoan lạc tạo lo âu hình như không bao giờ chấm dứt. Những cảm nghĩ này thật ra rất bình thường. Cuộc đời lên bổng xuống chìm diễn tiến vói bản ngã hay cái "tôi" không thực tế chẳng khác nào trò múa rối trên giây. Nhưng trí óc con người tự chính nó mới là tối thượng.
Huấn luyện trí óc, nói một cách khác mở mang trí tuệ là bước đầu tiên để chế ngự tâm hồn hoang mang.
Đức Phật dạy:
"Từ tham dục nẩy mầm đau khổ
Từ tham dục nẩy mầm sợ hãi
Với Ngài thoát vòng tham dục
Không còn đau khổ, không còn sợ hãi."
Tất cả luyến ái đều đi dến cuối cùng là phiền muộn. Cả nước mắt lẫn những lời chào từ biệt dài dòng cũng không chấm dứt được cái vô thường của đời sống. Tất cả mọi việc kết hợp đó đều không vĩnh viễn.
Gìà trẻ đều đau khổ trong cuộc sống hiện tại. Không ai có thể tránh khỏi. Nhiều thiếu niên lớn lên trong đau khổ. Chẳng phải như con ếch (ngồi đáy giếng) hay con nòng nọc (duới nước), cũng vẫn rất dễ hiểu là thiếu niên thiếu kinh nghiệm trong việc thiết lập được mối tương quan tốt đẹp vói người khác phái. Các chàng trai này khoe sắc đẹp để gây ấn tượng cho người khác phái hãnh diện cho rằng mình là đối tượng của dục tình. Cả hai đều thiếu thái độ thực tế nhưng họ nghĩ là họ đã trưởng thành. Họ sợ hãi có thái độ bình thường chân thật vì họ sợ bị chế nhạo. Thái độ cư xử như vậy có tiềm lực đi đến lợi dụng. Sợ hãi bị gạt bỏ cũng như lo lắng giá trị bản ngã bị suy giảm. Tình yêu không được đáp ứng làm tan vỡ trái tim của thanh thiếu niên vì lẽ họ cảm thấy chính họ đã tự đánh lừa họ. Đôi khi một vài thiếu niên đã tự vận. Những vết thương tình cảm trên có thể tránh được nếu đời sống được nhận thức đúng vói thực tế. Người trẻ phải được dạy dỗ theo hướng đi của Phật Giáo để họ có thể truởng thành chín chắn, đúng đuờng hướng.
"Dù ở đâu đi nữa, sợ hãi phát xuất, thì cũng chỉ phát xuất nơi người mất trí điên khùng và không bao giờ phát xuất nơi người khôn ngoan." Đó là lời Đức Phật dạy. Sợ hãi không ngoài là một trạng thái của tâm thần. Trạng thái tâm thần cần phải được chế ngự và hướng dẫn. Tạo hóa phú cho con người có thể kiềm chế tuyệt đối một điều, đó là tư tưởng Tất cả mọi thứ mà con người tạo ra phát xuất từ một dạng thức của tư tưởng. Đó là cái chìa khóa giúp cho ta hiểu được nguyên lý để trấn áp đuợc sợ hãi.
Một nhà cơ thể học Anh nổi tiếng có lần được hỏi bởi một sinh viên về phương cách hữu hiệu nhất để chữa trị bệnh sợ hãi, đã trả lời: "Hãy cố gắng làm một điều thiện gì cho một người nào đó". Người sinh viên hết sức ngạc nhiên về câu trả lời này nên yêu cầu giảng thêm cho sáng tỏ vấn đề . đã được vị thầy học này giải thích: "Bạn không thể nào có thể có hai tư tưởng chống đối nhau cùng một lúc trong đầu óc. Tư tuởng này đến thì tư tưởng kia đi. Nếu chẳng hạn tâm trí bạn đang hoàn toàn bận bịu với niềm mong ước không vị kỷ để giúp đỡ một người nào đó, bạn không thể cùng một lúc chứa chấp niềm sợ hãi trong đầu óc bạn".
"Lo âu làm cạn khô máu nhanh hơn là tuổi già". Sợ hãi và lo lắng vừa phải là bản năng bảo vệ tự nhiên. Nhưng sợ hãi triền miên không hợp lý, kéo dài là kẻ thù tàn nhẫn của cơ thể con người. Chúng làm trở ngại cho sự hoạt động bình thường của cơ thể.

GIỮ VỮNG TINH THẦN
Tâm trí của con người ảnh hưởng sâu đậm đến cơ thể. Tâm trí có nhiều tiềm năng là một vị thuốc để chữa trị mà cũng có thể là một loại độc dược cho cơ thể. Khi tâm trí xấu xa, có thể giết một chúng sanh, nhưng khi tâm trí điềm tĩnh, chuyên cần đem lợi ích cho con người. Khi tâm trí được tập trung vào những tư tưởng lành mạnh, hỗ trợ bởi sự cố gắng và hiểu biết chính đáng, tác dụng phát xuất rất rộng lớn. Tâm trí thanh tịnh, tư tưởng lành mạnh đưa đến một cuộc sống khỏe mạnh, thoải mái.
Đức Phật dạy: "Không có kẻ thù nào làm hại chúng ta bằng tư tưởng của chính chúng ta về tham dục, đố kỵ, ganh ghét vân vân...".
Một người không làm sao điều hợp tâm trí mình cho thích đáng đối với hoàn cảnh thì chẳng khác nào như đã chết. Hãy quay tâm trí vào nội tâm và cố gắng tìm thấy lạc thú trong lòng.
Chỉ khi tâm trí được kiềm chế và hướng dẫn đúng cách, nó sẽ trở nên rất hữu ích cho chính sở hữu chủ và cho xã hội. Một tâm trí phóng túng không kiềm chế được sẽ nguy cơ cho chính sở hữu chủ và người chung quanh. Tất cả sự tàn phá reo rắc trên thế giới là do sự tạo thành loại người mà tâm trí không đuợc huấn luyện, kiềm chế, cân nhắc, thăng bằng.
Bình tĩnh không phải là suy nhược. Một thái độ bình tĩnh luôn luôn thấy nơi con người có văn hóa. Chẳng khó khăn gì cho một người giữ được bình tĩnh trước những sự thuận lợi, nhưng giữ được thái độ bình tĩnh khi gập việc bất ổn thì thực sự là khó. Chính vì đức tính khó khăn ấy mới đáng đạt cho được vì thực hiện sự bình tĩnh và làm chủ lấy mình, con người đó tạo đưọc một nghị lực sung mãn.

TIẾNG NÓI CỦA THIÊN NHIÊN
Con người hiện đại không nghe tiếng nói của thiên nhiên vì bận bịu với lòng ham muốn vật chất và lạc thú. Hoạt động tâm thần của người đó qúa mải mê với những thú vui trần tục nên đã chểnh mảng không lưu ý tới sự cần thiết của chính tâm trí mình. Thái độ bất thường của con người hiện đại dẫn ngay đến kết quả trong một nhận định sai lầm về đời sống trên thế gian và về mục đích tối hậu của cuộc đời. Đó là nguyên nhân của tất cả các mối thất vọng, lo âu, sợ hãi, bấp bênh trong hiện tại.
Nếu một ngưòi tàn bạo và độc ác, sống trái vói định luật thiên nhiên và vũ trụ, hành động, lời nói và tư tưởng của người này sẽ làm ô nhiễm bầu khí quyển. Thiên nhiên bị lạm dụng sẽ không thỏa mãn nhu cầu cho con người mà còn dành cho con người tàn phá, mâu thuẫn, truyền nhiễm và thiên tai thảm họa.
Nếu con người sống hòa hợp với định luật thiên nhiên, có một cuộc sống chính đáng, thanh tịnh bầu khí quyển qua những giá trị của đức hạnh, đem lòng từ bi tình thương đến cho chúng sanh, con người đó mang hạnh phúc đến cho nhân loại. Một ngưòi thật sự yêu chuộng hòa bình sẽ không vi phạm tự do của kẻ khác. Thật là sai trái khi nhiễu loạn hay lừa gạt người khác.
Bạn có thể là người rất đa đoan công việc nhưng bạn hãy dành một vài phút trong một ngày để thiền định hay đọc sách có giá trị. Thói quen này sẽ giúp cho bạn khỏi phiền não và mở mang tâm trí. Tôn giáo đem lợi lạc cho bạn, cho nên bổn phận của bạn là phải nghĩ đến tôn giáo. Hãy dành thì giờ để tham gia các cuộc hội họp trong bầu không khí tôn giáo. Dù chỉ ít phút sống với các vị hướng dẫn tinh thần tạo được các kết quả tốt.

BỆNH TÂM THẦN VÀ KHUYNH HƯỚNG TỘI ÁC
Việc gia tăng các loại bệnh tâm thần và nhiễu loạn là bệnh được báo nguy nhất trong tất cả các thứ bệnh của thời đại tiền tiến. Càng ngày càng có nhiều người bị bệnh tâm thần trên thế giới,đặc biệt tại các quốc gia giầu có.
Trong nhiều trường hợp, yếu tố gây tội ác trong xã hội của chúng ta được ghi nhận là do các bệnh tâm thần. Kết quả khẳng định tiên đoán bắt nguồn trực tiếp từ công trình khảo cứu của Freud, là việc xác nhận những kẻ gây tội ác và phạm tội là những người bị bệnh thần kinh; những người này cần được chữa trị hơn là bị trừng phạt. Nhìn vào vấn đề với quan điểm rộng rãi đó là căn bản của tất cả mọi cải cách trong xã hội "cấp tiến" phải thay thế hình phạt bằng sự giáo dục cải tạo.

BIẾT NGƯỜI LÁNG GIỀNG CỦA BẠN
Khi chúng ta không nhìn thấy cuộc sống của người khác ra sao thì chúng ta không thể học hỏi được cách sống . Du lịch là một hình thức tốt nhất của giáo dục. Tiếp xúc với những người lạ lòng chúng ta cảm thấy có thiện cảm nhiều hơn. Sự thiếu khoan dung thường phát xuất từ không thấu triệt được nhu cầu cũng như cách suy nghĩ của một con người khác.

NGƯỜI KHÔNG HẠNH PHÚC
Đức Phật daỵ con người không hạnh phúc là do lòng ham muốn vị kỷ: dùng tiền bạc để mua nhiều lạc thú, nhiều quyền thế hơn người khác, và quan trọng hơn tất cả là sống mãi mãi, cả đến khi sau cái chết! Ham muốn những dục vọng trên làm con người ích kỷ. Những người này chỉ nghĩ đến mình, không lưu ý đến những gì sẩy ra cho người khác Khi những ứơc vọng không đạt được, họ trở nên bồn chồn và bất mãn. Con đường duy nhất để tránh sự ray rứt bất an ấy là quét sạch lòng ham muốn, nguyên nhân tạo ra. Việc đó thật khó khăn; nhưng khi con người đạt được, sẽ trân trọng nó.

THỜI GIAN SẼ CHỮA LÀNH CÁC VẾT THƯƠNG
Phiền muộn trôi qua. Cái đã làm cho bạn phải rơi lệ, rồi cũng quên đi. Bạn có thể nhớ lại bạn đã khóc, nhưng tại sao bạn phải khóc như vậy chứ! Chúng ta lớn lên qua dòng đời, chúng ta thường ngạc nhiên tại sao đang đêm chúng ta sực tỉnh, nghĩ đến những việc làm cho chúng ta lo ngại ban ngày và làm sao chúng ta còn nuôi dưỡng lòng oán hận một người nào đó và tại sao những ý tưởng như vậy còn vương vấn trong đầu óc chúng ta. Chúng ta có thể nổi cơn thịnh nộ lúc bị kích thích vì một điều gì đó, và sau này khi tự hỏi cái gì đã khiến cho ta nóng giận như vậy và ngạc nhiên khi hiểu rõ được chúng ta đã phí thì giờ và năng lực vào đấy. Lẽ ra chúng ta ngưng hành động như trên thì trạng thái không hạnh phúc sẽ qua đi và bắt đầu nghĩ đến điều gì khác lành mạnh hơn.
Phiền muộn của bạn đến thế nào đi nữa, dù bạn có thể cảm thấy đau buồn đến thế nào đi nữa, thời gian cũng hàn gắn được các vết thương này. Nhưng chắc chắn phải có một điều gì đó mà chúng ta có thể làm được để chúng ta khỏi phải buồn đau ngay từ lúc đầu. Tại sao chúng ta phải để việc này việc kia hay phiền muộn tiêu hao năng lực của chúng ta và làm chúng ta không hạnh phúc? Câu trả lời là không phải các phiền muộn đó đâu. Chính là tự chúng ta làm cho chúng ta không hạnh phúc mà thôi.
Có thể là bạn gặp một vài điều khó khăn nơi bạn làm việc, tuy nhiên bạn không nên mang bầu không khí xấu tại đó về ô nhiễm căn nhà bạn. Bạn phải hiểu rằng những khó khăn ấy phải chấm dứt. Giải đáp có thể tìm thấy khi đạt được giải thoát khỏi những ham muốn vị kỷ của bạn bằng cách loại trừ tất cả sự hồ đồ và ngu muội.
Bất cứ lúc nào khi chúng ta thất bại trong việc tìm kiếm một giải pháp cho vấn đề, chúng ta có khuynh hướng tìm một bung sung để trút lên những hoảng hốt của chúng ta. Chúng ta không chuẩn bị để chấp nhận các nhược điểm của mình. Thật là dễ dàng đổ lỗi cho kẻ khác. Thật ra, có một số người thích thú làm như vậy. Đó là một thái độ áp dụng hoàn toàn sai quấy. Chúng ta không nên đem sự bực bội của chúng ta đến cho người khác. Chúng ta nên hết sức mình chấp nhận khổ đau và bình tĩnh giải quyết các khó khăn của chúng ta. Chúng ta phải chuẩn bị để đối đầu với bất cứ những khó khăn nào đến với chúng ta.

BẦU KHÔNG KHÍ LÀNH MẠNH
Những lời đùa cợt và phê bình chẳng ngọt ngào gì nhằm thẳng vào bạn, phải được bạn làm cho chệch hướng trong niềm hoan hỷ. Đó là cách duy nhất để tránh thù hận với bất cứ ai. Không giữ được bình tĩnh trong lúc thi đấu có thể làm cho tinh thần bạn căng thẳng. Bạn sẽ thua cuộc lẽ ra phần thắng về bạn. Bạn cũng làm những ai đang xem cuộc đấu mất vui.
Không có một cách nào bạn có thể thay đổi một ai trên thế gian này theo đường lối của bạn suy nghĩ. Không thể nào được cả đến khi đường lối đó là điều mong ước. Nếu tất cả mọi người đều dồng ý với bạn thì thế giới này rồi chẳng mấy chốc chẳng còn ý kiến nữa.
Có nhiều cách để sửa một người khi người này sai. Nếu bạn phê bình, trách cứ và sỷ vả người ấy trước công chúng, bạn sẽ bị làm nhục và không sửa được người đó. Phê bình chắc chắn sẽ tạo thêm nhiều kẻ thù. Nếu bạn có thể tỏ ra lo lắng cho tương lai của người đó bằng những lời lẽ dịu dàng, người đó, một ngày nào đó, sẽ cảm ơn bạn.
Không bao giờ nên dùng những lời lẽ thô lỗ hay những lời lẽ thiếu nhã nhặn trong bất cứ lúc nào bạn muốn giải thích quan niệm của bạn để giải quyết vấn đề. Ngoại giao, khéo léo, lịch sự và lễ độ không làm buồn ai cả, thật ra mang lại nhiều lối thoát.
Không nên cảm thấy ở vị thế chống đỡ khi những yếu điểm của bạn được nêu lên. Lầm lỗi của bạn là những biển chỉ đường tiến tới sự học hỏi để hoàn bị hơn. Khi một người không kìm hãm được nóng giận, kẻ đó sẽ thốt ra rất nhiều điều không nên nói. Không bao giờ phanh phui bí mật riêng tư của người bạn cũ dù bạn tức giận người bạn này đến thế nào bây giờ đi nữa. Bạn sẽ bị giảm giá trị của mình trong tiến trình và những người kia chẳng bao giờ còn nhìn nhận bạn là một người bạn tốt từ đó trở đi. Họ sẽ nghĩ rằng bạn có thể lại làm giống như vậy như bạn đã làm hại người bạn cũ: Chẳng còn ai tin bạn cả.

HÃY CAN ĐẢM ĐỐI ĐẦU VỚI NHỮNG LỜI PHÊ BÌNH
Mật ngọt sanh bệnh, đắng cay giã tật. Tán dương thì đường mật, nhưng tán dương thái qua tạo thành bệnh; phê bình giống như viên thuốc đắng chữa khỏi bệnh. Chúng ta cần phải có can đảm, hoan hỉ nhận lời phê bình và không sợ hãi gì lời chỉ trích cả.
"Tật xấu ta nhìn thấy nơi người khác
Là phản ảnh bản tính của chính ta"
Cuộc sống của con người, hoàn cảnh và thế gian phản ảnh tư tưởng và niềm tin của chính mình. Tất cả mọi người là tấm gương cho chính họ, cho đau đớn, cho bệnh hoạn và cho tất cả.

HẠNH PHÚC VÀ CHỦ NGHĨA VẬT CHẤT
Nhiều người tin rằng họ chỉ cần tiền bạc là giải quyết được tất cả mọi vấn đề. Họ cũng không hiểu rằng tiền bạc tự nó cũng có những vấn đề khó khăn kèm theo. Tiền bạc không thể giải quyết tất cả mọi vấn đề.
Hầu hết con người chẳng bao giờ suy nghĩ cho chính xác. Mặc dù cuộc sống của họ tựa như cuộc rượt theo của con chó săn đuổi bắt con thỏ mồi. Khi cuộc rượt bắt chấm dứt, tất cả mọi hứng thú sôi nổi đều tiêu tan. Nó thật giống như bản chất hạnh phúc nhục dục trong thế giới của chủ nghĩa duy vật. Ngay khi mục tiêu ham muốn đạt được, hạnh phúc chấm dứt và những ham muốn mới lại trỗi lên. Đạt được mục tiêu hình như chưa đủ để thỏa mãn giống như cuộc rượt bắt vậy.
Hoặc khi chúng ta mất mát gì, hãy nhớ tới lời khuyên sau:
"Đừng nên nói cái đó là của bạn và cái đó là của tôi
Chỉ nên nói cái đó đến với bạn và cái đó đến với tôi
Cho nên đối với tất cả những gì là huy hoàng không còn tồn tại nữa,
Chúng ta chẳng nên hối tiếc cái bóng mờ đó"
Của cải chẳng phải là thứ gì mà bạn phải tích lũy vì tham dục. Của cải chỉ nhằm cho an sinh của bạn cũng như cho những người khác. Hãy cố gắng làm cho thế giới chung quanh bạn có một đời sống tốt đẹp hơn. Hãy sử dụng của cải của bạn một cách khôn ngoan để giảm thiểu các niềm đau của người nghèo khổ, người bệnh tật, người gìà cả. Hãy chu toàn nhiệm vụ của bạn với dân tộc, xứ sở và tôn giáo. Khi thời điểm đến cho bạn phải ra đi, hãy tưởng tượng đến nguồn an lạc và hạnh phúc mang đến cho bạn khi bạn nhớ lại những hành động thiện và vị tha mà bạn đã làm.
Tìm cách làm giầu qua cờ bạc chẳng khác nào trông chờ vào một đám mây lang thang che khuất mặt trời để tránh nắng. Mặt khác, tạo dựng tài sản bằng chuyên cần bảo đảm cho bạn một tòa nhà an toàn trường cửu để tránh nắng mưa.
"Tài sản của bạn sẽ còn đó khi bạn chết. Bạn bè và thân quyến bạn tiễn đưa bạn ra tới huyệt. Nhưng chỉ chỉ có hành động tốt hay xấu do bạn làm trong cuộc sống (Nghiệp) là theo bạn xuống tận dưới mồ."
Mơ tưởng làm giầu hấp dẫn như ma lực nhưng sợ hãi và lo lắng lúc nào ám ảnh trong lúc chờ đợi cái ma lực ấy mòn con mắt. Một lối sống giầu sang mang xáo trộn tâm thần. Giầu sang phú qúi nhưng dùng không đúng thi những điều đơn giản như tình bạn, kỳ vọng và tín nhiệm cũng chẳng đạt được. Khi lối sống bắt đầu tạo bất an, việc cần thiết đến trí tuệ để đưa chúng ta lại vào con đường chính đáng. Người giàu sang có những sự trao đổi, sợ hãi và lo lắng bị mất mát nên hạnh phúc tư hữu bị giảm thiểu.
Vì hạnh phúc cá nhân, chúng ta nên tạo dựng của cải một cách chính đáng. Đức Phật nói:"Hạnh phúc thay cho những ai kiếm sống mà không làm hại đến người khác" . Hạnh phúc không sẽ trường cửu và có ý nghĩa nếu của cải đem lại phiền não và đau khổ liền sau đó. Của cải do lừa lọc dẫn đế đố kỵ, nhưng của cải tạo dựng do lương thiện được kính nể.
Của cải của bạn chỉ có thể kiến trúc cái nhà của bạn nhưng không xây dựng bạn được. Chỉ có đức hạnh của bạn mới xây dựng bạn. Bộ đồ chỉ tô điểm xác thân của bạn nhưng không làm đẹp bạn được. Chỉ có phẩm hạnh của bạn mới có thể làm đẹp bạn.
Sau hết, thật là sung sướng hiểu được "hạnh phúc chỉ là hương thơm bạn không thể rót vào người khác mà không vuơng vài giọt trên chính người bạn". Thế gian không như ý bạn muốn, nhưng bạn có thể hướng con tim bạn tìm hạnh phúc trong đó. Chỉ khi nào bạn chịu đau khổ vì làm việc thiện thì bạn mới vượt lên trên các người khác trong hiểu biết và hạnh phúc cá nhân mình.
"Nếu chúng ta muốn tìm hạnh phúc, chúng ta hãy chấm dứt suy việc nghĩ về biết ơn và bội ơn và hãy cho niềm vui nội tâm của bố thí. Bội ơn rất thường tình - như cỏ dại. Biết ơn như đóa hoa hồng. Đóa hoa này phải được chăm sóc, tưới nước, nuôi dưỡng, yêu dấu và che chở. (Dale Carnegie)

HÀNH ĐỘNG KHÔN NGOAN
Con người phải biết sử dụng tuổi thanh xuân, của cải, kiến thức đúng lúc, đúng chỗ và đúng cách vì lợi ích cho chính mình cũng như cho tha nhân. Nếu người đó sử dụng sai trái quyền lợi của mình, sẽ đưa đến sự suy sụp.
"Con người phải đủ kiên cường để biết khi mình yếu, đủ can đảm để đối phó với sợ hãi, tự hào và không quỵ lụy trong thất bại chính đáng, khiêm nhường và nhã nhặn khi chiến thắng".
Nhiều người may mắn bỗng nhiên đưọc hưởng của cải do tình cờ hay do thừa huởng gia tài. Nhưng không mấy ai đưọc phú cho có trí tuệ để bảo vệ, gìn giữ và sử dụng nó một cách hữu ích. Bất kỳ những gì không do mồ hôi nước mắt tạo nên, thường bị lạm dụng và phung phí.

CHÚNG TA HÃY TỰ ĐIỀU CHỈNH
Phong tục và tập quán là những mối quan hệ quan trọng cho việc học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm con người trong bất cứ cộng đồng nào. Tình trạng khó xử mà ta phải đối phó trong thế gian chẳng bao giờ thay đổi này phải hay không phải sống với qúa khứ hay sống từ bỏ qúa khứ. Bao giờ cũng có một (khỏang cách) "thế hệ trống" giữa già và trẻ vì những nhận định khác nhau về hoàn cảnh thay đổi và về giá trị. Người già sợ người trẻ có thể mất gia tài truyền thống và người trẻ lo âu qúa khứ cổ xưa có thể là một chướng ngại cho đời sống văn minh. Sự thay đổi bao giờ cũng phải được xem xét rất cẩn thận.
Văn hóa bình dân tạo những thần tượng nhất thời và những anh hùng dân gian tượng trưng với các hình ảnh tương phản với lối sống (hiện đại). Quần chúng chiết trung (đứng giữa) giúp đỡ làm vững mạnh thêm những hình ảnh đó và những đầu óc non dại phải ngả về chấp nhận mọi thứ mà họ bênh vực. Cũng có những thông điệp chính trị và xã hội như những phong trào Hippie hay Yupie nhưng là điều sống còn cho những người trẻ phải có trí tuệ của người già để giúp họ phân biệt phải trái. Thời gian thử nghiệm chứng minh những giá trị tốt cổ xưa không thay đổi. Những giá trị như tiết kiệm, thành thật, phóng khoáng, và siêng năng của cuộc sống có phẩm cách lúc nào cũng vần tươi tốt trong bất cứ cộng đồng nào.
Tại Á Châu, các phong tục và tập quán trong các hôn lễ và các tang lễ rất quan trọng. Câu hỏi là phải hay không phải chúng ta có nên tiêu quá nhiều tiền và dành qúa nhiều thì giờ vào những phong tục, tập quán đó không trong thế giới hiện đại. Có thật là cần thiết không? Không có một lời khuyên nào tốt hơn bằng lời dạy của Đức Phật trong kinh Kalama:
"Khi bạn tự biết: "Những điều đó đó không lợi lạc gì, có thể bị chê bai, lên án bởi các nhà hiền triết, đem áp dụng sẽ đưa hậu quả đến tai hại và đau khổ, bạn nên bỏ các điều này.... Khi bạn tự biết: "Các điều đó lành mạnh, không có lỗi, ca ngợi bởi các nhà hiền triết, đem áp dụng, hậu quả đưa đến an sinh và hạnh phúc, bạn nên mang áp dụng và tuân theo."
Mỗi con người là một sáng tạo của vũ trụ. Chừng nào mà con người còn quan tâm đến xã hội con người và việc tái lập trật tự thế gian cho tốt đẹp hơn, thời gian bao giờ cũng sẽ là nhịp cầu nối giữa người trẻ và người già. Lo âu và sợ hãi trên chiều hướng thay đổi sẽ không còn thắt chặt nữa. Những người già chỉ cần nhớ lại, trưóc đây khi các cụ thân sanh đã phản đối một số lối sống hiện đại đang thịnh hành khi họ còn trẻ như thế nào. Chấp nhận những dị biệt cho vấn đề là một đức hạnh. Một thái độ cởi mở mới là một thái độ hạnh phúc.

HÃY LO ĐẾN VIỆC CỦA MÌNH
Thật là sung sướng được tham gia vào việc riêng của bạn mà không có nghi ngờ trong đầu óc về người khác. Đây là lời khuyên của Đức Phật:
"Ta không nên tìm lỗi của kẻ khác, những điều đã làm, những điều chưa làm xong của họ, mà phải tìm trong hành động của mình về nhiệm vụ và sơ sót chểnh mảng của mình."
"Người mà lúc nào cũng dòm ngó lỗi lầm của người khác, cáu kỉnh, tính xấu nhơ bẩn của chính mình càng tăng trưởng. Người đó khó có thể đoạn diệt được tính nhơ bẩn.
"Thấy lỗi người thì dễ, nhưng lỗi của chính mình thì quả thật khó thấy. Lỗi của người thì ta sàng sẩy để quan sát tỷ mỷ, nhưng của ta thì dấu kín như người đi bẫy chìm ngụy trang để núp trốn".
Không ai tránh khỏi chỉ trích và phê bình. Đức Phật dạy:
"Lặng thinh cũng bị trách. Nói ít, nói nhiều cũng bị trách Cho nên không có một ai trên thế giới này mà không bị trách cứ. Ngài nói tiếp: "Ngay cả bây giờ, và sẽ chẳng bao giờ có một ai hoàn toàn bị trách cứ hay hoàn toàn được tán dương ".
Không phải tất cả những người phê bình bạn là những kẻ thù của bạn. Trong dịp này bạn có thể dùng những lời phê phán của họ để tìm những yếu điểm của bạn mà bạn không thấy.
Bạn không nên bỏ việc tốt đang làm chỉ vì phê bình. Nếu bạn có thể chấp nhận các yếu điểm của chính bạn, đương nhiên bạn có sức mạnh tinh thần để thành công.
"Những người cao qúi không đi lệch hướng con đường chính đáng, mặc cho cái gì xẩy ra, không còn tham dục theo các thú vui trần tục. Người khôn ngoan lúc nào cũng bình tĩnh và kiên trì trong đầu óc, lúc vui cũng như lúc buồn."

KHÔNG THÀNH KIẾN
Bạn không nên đi ngay đến bất cứ một quyết định vội vàng nào đối với tất cả vấn đề gì khi bạn đang trong một tâm trạng bất an hay bị khiêu khích. Bất cứ một quyết định nào hay một kết luận nào trong thời gian ấy có thể làm cho bạn hối tiếc một ngày nào đó. Hãy để cho đầu óc của bạn trước nhất thanh thản đã rồi suy nghĩ. Cách phán đoán như vậy của bạn sẽ không có thành kiến.
Trau dồi độ lượng, độ lượng giúp bạn có cảm tình với những ai gập khó khăn. Tránh những phê bình không cần thiết. Phải nên hiểu rằng cả đến người giỏi nhất cũng không thể không sai lầm được. Những yếu điểm bạn nhìn thấy nơi người láng giềng có thể tìm thấy ngay nơi bạn đó. Có câu nói rằng bạn không nên ném đá vào người khác trong khi bạn ở trong lồng kính.

KHIÊM TỐN
Khiêm nhường là biện pháp của người khôn ngoan để hiểu biết sự khác biệt giữa điều đó là gì hoặc điều đó chưa là gì cả. " Chính Đức Phật bắt đầu sứ mạng hoằng pháp của Ngài bằng cách loại bỏ tất cả cái kiêu hãnh của một vị hoàng tử bằng một hành động tự khiêm cung. Ngài đã đạt được thánh quả ngay trong đời sống của Ngài nhưng chẳng bao giờ Ngài mất cái hồn nhiên của Ngài, và chẳng bao giờ mang cái vẻ giỏi hơn người. Những bình luận và ngụ ngôn của Ngài chẳng bao giờ hoa mỹ phô trương. Ngài lúc nào cũng tỏ là một người hết sức khiêm nhường. Ngài chẳng bao giờ để mất đi tính hài hước của Ngài.

ĐỪNG PHÍ PHẠM THÌ GIỜ
Phí phạm cuộc sống của một con người trong lo lắng về tương lai, tiếc nuối về qúa khứ, biếng nhác hay không lưu ý đến gì cả, chứng tỏ người đó thiếu khả năng để giữ địa vị là một sanh vật thượng thặng sáng tạo cao qúi trên trái đất. Người đó sẽ tạo nghiệp xấu cho mình và sẽ bị loại bỏ xuống nơi không xứng đáng thích hợp cho mình. Nhớ điều đó trong đầu và làm các điều thiện trong cuộc sống. Phí phạm thì giờ, bạn không những làm tổn thương cho chính bạn ma còn làm hại đến người khác, vì thì giờ của bạn cũng như của người khác hoặc thì giờ của người khác chính là thì giờ của bạn.

NHẪN NẠI VÀ KHOAN DUNG
Hãy kiên nhẫn với tất cả mọi chuyện. Nóng giận sẽ đưa đến con đường mù quáng. Trong khi bực bội, làm phiền người khác và làm chính mình đau khổ. Nóng giận làm suy yếu cơ thể và làm xáo trộn đầu óc. Một lời cục cằn giống như một mũi tên từ cây cung bắn ra không bao giờ có thể lấy lại được dù cho bạn có cải chính đến cả ngàn lần.
Một số sinh vật không thể nhìn thấy ban ngày trong lúc một số sinh vật khác không nhìn thấy ban đêm. Nhưng người nóng giận đến cực độ thì không nhìn thấy gì hết cả ban ngày lẫn ban đêm.
Với ai và với cái gì bạn tranh đấu khi bạn nóng giận? Bạn tranh đấu với chính bạn, chính bạn là kẻ thù tệ hại nhất của bạn. Trí óc bạn là người bạn tốt nhất của bạn nhưng nó cũng rất dễ dàng trở nên kẻ địch nguy hại nhất của bạn đấy. Một vài loại như bệnh tim, phong thấp, và bệnh ngoài da được truy cứu là do sự oán giận, căm hờn và ghen ghét kinh niên. Những cảm nghĩ phá hoại như vậy đầu độc tim bạn. Những cảm nghĩ này nuôi dưỡng việc phát triển các bệnh tiềm ẩn làm suy giảm sự kháng cự tư nhiên của cơ thể chống lại các vi trùng của bệnh tật.

TỪ ÁC ĐỔI THÀNH THIỆN
Nếu bạn không muốn có kẻ thù, trước tiên là bạn phải giết kẻ thù lớn nhất chính nơi bạn - đó là sự nóng giận của bạn. Nếu bạn bị xáo trộn bởi kẻ thù của bạn có nghĩa là bạn đã làm đúng những ước vọng của kẻ thù bạn, bạn đã vô tình xa vào bẫy của kẻ thù.
Bạn không nên nghĩ rằng bạn chỉ học hỏi được từ những ngưòi tán dương bạn, giúp bạn, và thân cận gần gũi với bạn. Bạn có thể học rất nhiều điều từ kẻ thù của bạn. Bạn không nên nghĩ rằng những điều đó hoàn toàn sai chỉ vì lẽ các điều đó xẩy ra ở nơi kẻ thù của bạn. Những kẻ thù bạn cũng có một số các đức tính tốt.
Bạn không thể loại bỏ kẻ thù bằng lấy ác diệt ác. Lấy ác thì chỉ tạo thêm thù mà thôi. Phương pháp tốt nhất để chống lại kẻ thù là mang lòng từ tâm thương yêu đến họ. Bạn có thể nghĩ rằng điều đó không thể làm được hay không cần thiết. Nhưng đường lối đó đã được chứng minh ở một người có văn hóa. Khi bạn đến để tìm hiểu một người nào đó rất giận giữ với bạn, trước nhất bạn hãy gắng tìm nguyên nhân. Nếu là do lầm lỗi của bạn, bạn nên thừa nhận và không ngần ngại gì xin lỗi người đó. Nếu do vì những sự hiểu lầm nào đó xẩy ra giữa hai người, thì bạn nên làm sáng tỏ bằng cách giãi bầy tâm sự.
Nếu do vì ghen ghét, cố gắng đem tâm từ lòng thương yêu đến người đó. Bạn có thể ảnh hưởng, cảm hóa người đó bằng trí huệ. Bạn có thể không hiểu tại sao nó lại có kết qủa, nhưng kinh nghiệm của nhiều người đã chứng minh đó là một phương pháp mạnh nhất, khôn ngoan và dễ dàng để chiến thắng. Phương pháp đó được đặc biệt đề cao đem áp dụng trong Phật Giáo. Lẽ đương nhiên, muốn làm vậy, bạn phải tự tin, kiên nhẫn chính nơi bạn. Làm như thế, bạn có thể làm cho kẻ thù hiểu được chính họ sai. Ngoài ra, bạn cũng được lợi lạc trong nhiều chiều hướng vì không còn kẻ thù trong tâm bạn nữa.

LÒNG TỪ TÂM THƯƠNG YÊU
Chừng nào còn có một đồng loại đơn côi được an ủi bởi những lời dịu dàng của bạn, được bạn làm cho phấn khởi và hứng thú,được bạn có thể giúp đỡ với của cải trần thế của bạn thì dù việc bác ái này nhỏ nhoi đến thế nào nữa bạn vẫn là một tài sản qúy báu của nhân loại. Bạn không nên bao giờ ngã lòng và phiền muộn.
Có thể có đôi khi khi những người mà bạn thương mến hình như không lưu ý đến bạn, làm tâm bạn có khuynh hướng nặng chĩu buồn phiền. Nhưng không phải lý do chính đáng làm bạn thất vọng. Còn vấn đề gì nữa khi mà bạn hiểu với tất cả tầm lòng từ tâm đối với người đồng loại ? Đừng bao giờ ỷ lại vào người khác vì hạnh phúc riêng tư của mình. Kẻ muốn bảo đảm sự thỏa mãn của mình trong đời sống bằng cách trông chờ từ người khác thì còn tệ hại hơn là người ăn xin qùy gối kêu khóc xin miếng ăn hàng ngày.

MỐI ĐE DỌA CỦA MA TÚY VÀ RƯỢU CHÈ.
Rượu được mô tả là nguyên nhân chính của sự sa đọa thể chất và tinh thần của con người. Hiện nay, một hình thức xấu xa và tội lỗi hơn nữa là các loại ma túy độc hại và nguy hiểm, nhất là chất heroin, đã gây nhiều khó khăn cho nhân loại và xã hội. Vấn đề khó khăn này lan rộng khắp thế giới. Hậu qủa của việc ghiền ma túy nghiêm trọng hơn và sinh tử hơn ghiền rượu nữa. Trộm cắp, cướp bóc, tội ác về bạo dâm, lừa đảo các món tiền lớn đã xẩy ra do ảnh hưởng đ?c hại vì ghiền ma túy.
Các bạo chúa ma túy, chưa thỏa mãn là sự chết chóc của các con buôn mà còn gắng sức để kiểm soát các chính phủ yếu bằng tham nhũng, hối lộ, đảo chính và bom đạn. Về đường lối chính trị, các chính phủ phải bảo vệ nguời dân chống lại việc dùng ma túy. Đúng, bạo chúa ma túy trong những mưu đồ qủy quyệt, đã đe dọa đến tận nền móng của xã hội - nhân phẩm của con người . Những nhà phát ngôn có lương tri và gia đình của họ sống trong đe dọa của tử thần vì họ đã dám bước qua con đường phi luật pháp của bạo chúa ma túy.
Nếu không có sự phối hợp quốc tế để dập tắt tội lỗi này, tiềm năng và tương lai của các dân tộc đương nhiên bị lu mờ không bảo đảm. Trên khắp thế giới, hàng triệu triệu Mỹ kim kiếm được từ lao động nhọc nhằn đã phải dùng đến để chi tiêu trong việc bài trừ ma túy nhưng ma túy vẫn còn. Bổn phận của chúng ta là phải giúp đỡ với bất cứ phương tiện nào mà chúng ta có thể để nhổ tận rễ tệ nạn khủng khiếp này và để ngăn ngừa con cái chúng ta khỏi bén bảng tới.
Đời sống của một người ghiền ma túy hay một người ghiền rượu là một đời sống bị hành hạ khổ sở, địa ngục tại trần gian, sớm đưa đến nhà mồ.

NGƯỜI SAY
Người say chối bỏ lẽ phải
Chìm đắm trí nhớ
Biến thể khối óc
Suy yếu sức lực
Làm viêm mạch máu
Gây thành các vết nội và ngoại thương bất trị
Là mụ phù thủy của cơ thể
Là con qủy của trí óc
Là kẻ trộm của túi tiền
Là kẻ ăn xin ghê tởm
Là tai ương của người vợ
Là đau buồn của con cái
Là hình ảnh một người hung bạo
Là kẻ tự giết mình
Uống sức khoẻ của người khác
Và cướp đoạt chính mình.
Là con người, chúng ta phải có sự bình tĩnh để phân biệt giữa cái gì là điều thiện cái gì là tội lỗi. Hãy tránh xa ma túy và rượu và giúp đỡ người khác tránh xa. Đó là cách phục vụ vĩ đại nhất cho nhân loại.

BẠN TẠO THIÊN ĐƯỜNG VÀ ĐỊA NGỤC NƠI ĐÂY
"Nếu bạn muốn sống hòa bình và hạnh phúc trên thế giới này, bạn cũng phải để những người khác sống hòa bình và hạnh phúc, cho nên bạn làm một cái gì cho thế giới này có ý nghĩa cho đời sống". Cho đến lúc nào mà bạn chưa tự điều chỉnh để sống hoà hợp theo những nguyên lý cao thượng ấy thì bạn không thể có hạnh phúc và hòa bình. Đơn giản bằng cầu nguyện không thôi, bạn không thể hy vọng hạnh phúc và hòa bình từ thiên đường.
Nếu bạn hành động theo đúng nguyên tắc luân lý bằng cách gìn giữ phẩm hạnh của con người, bạn tạo thiên đường của bạn ngay tại đây, thế giới này. Bạn cũng có thể tạo hỏa ngục trên trái đất này nếu bạn lạm dụng giá trị của đời sống con người. Không biết sống thế nào hòa hợp theo đúng định luật thiên nhiên vũ trụ thì chúng ta thường sai lầm vấp váp. Nếu mỗi người cố gắng tạo một cuộc sống không hại ai và đáng kính trọng, thì ta có thể thực sự hưởng hạnh phúc tốt hơn là loại hạnh phúc mà một số người hy vọng đạt được sau khi chết.
Không cần thiết phải tạo dựng một thiên đường nơi nào đó để tưỏng thưởng cho đức hạnh hay tạo một địa ngục để trừng phạt tội lỗi thì cho dù bất kể ở niềm tin tôn giáo nào đức hạnh và tội lỗi có những hệ lụy không thể tránh được trên thế giới này. Từ bi với tất cả các sinh vật là con đường duy nhất tạo thiên đường. Có thể chúng ta có lý tưởng chói sáng hấp dẫn vì lợi ích của xã hội và xứ sở bằng khoan dung và cảm tình sinh động cho tiến bộ và hạnh phúc của con người. Là con người chúng ta đã đạt được điều này là nhờ những cá nhân xuất chúng đã chỉ ra con đường. Khi giúp đỡ tinh thần người khác, bạn đã tự giúp mình và khi bạn tự giúp mình tinh thần, bạn giúp đỡ người khác.

HẠNH PHÚC LỨA ĐÔI TRONG CUỘC SỐNG
Đối với một hôn nhân đứng đắn, người đàn ông và người phụ nữ thường nghĩ đến người hôn phối hơn là nghĩ đến chính mình. Hôn nhân ví như một chiếc xe đạp dùng cho hai người . Cảm nghĩ an toàn và thoải mái đến từ sự cố gắng hỗ tương. Thiếu kiên nhẫn và hiểu lầm là lý do của hầu hết các vấn đề khó khăn trong gia đình. Người vợ không phải là một người đầy tớ của chồng. Người vợ đáng được kính trọng đồng đều. Tuy người chồng có bổn phận kiếm tiền nuôi gia đình, nhưng vẫn giúp đỡ gia đình trong các công việc nội trợ lặt vặt, không phải là hạ nam tính của đấng trượng phu. Đồng thời một người vợ luôn luôn than phiền và gắt gỏng không thể đền bù những thiếu thốn trong gia đình. Cũng không luôn nếu có sự nghi ngờ của người vợ về sự giúp đỡ của người chồng để tao hạnh phúc hôn nhân. Nếu người chồng có những nhược điểm, chỉ có lòng khoan dung và những lời ngọt ngào là có thể làm cho người chồng nhìn thấy ánh sáng. Hiểu biết chánh đáng (Chánh Tư Duy) và tư cách đạo đức là phần thực hành của trí tuệ.
Hôn nhân là hạnh phúc nhưng nhiều người đã biến cuộc sống lứa đôi thành khổ sở bất hạnh. Sự nghèo nàn không phải là nguyên nhân chính của sự mất hạnh phúc. Cả chồng lẫn vợ phải trau dồi chia sẻ vui buồn mọi việc trong đời sống hàng ngày. Thông cảm lẫn nhau là bí quyết của hạnh phúc gia đình.

KHÔNG LO LẮNG
Bí quyết của đời sống hạnh phúc thành công là phải làm những gì cần làm ngay bây giờ, và đừng lo lắng về qúa khứ cũng như tương lai. Chúng ta không thể tái tạo qúa khứ và cững không thể tiên liệu mọi thứ cho tương lai.
Nhưng có một lúc nào đó lúc thời gian qua mà chúng ta ý thức được việc tự chủ, đó là hiện tại.
Nhiều người lo lắng về tương lai. Những người này cần phải học hỏi để thích nghi với mọi hoàn cảnh. Dù cái lâu đài nào nữa xây trong không khí, dù giấc mơ đến ra sao, lúc nào họ cũng phải nhớ là họ đang sống trong cái thế gian va chạm không ngùng và thay đổi này.
"Không có ngôi sao nào ta có thể tin tưởng được,
Không có ánh sáng nào hướng dẫn ta,
Nhưng chúng ta biết rằng chúng ta phải
LƯƠNG THIỆN, CÔNG BẰNG, THẲNG THẮN"

CỘT TRỤ CỦA THÀNH CÔNG
Thất bại nhưng là cột trụ của thành công. Học hỏi từ thất bại của chúng ta đưa đến thành công.
Không bao giờ có bại thì cũng không bao giờ có thắng. Nếu chúng ta không gập thất bại và cay đắng, chúng ta chẳng bao giờ ý thức hương thơm ngọt ngào của chiến thắng; nó chỉ trở thành khúc ngoặt của những biến cố nhỏ nhoi không đáng kể. Thất bại không những giúp chúng ta đi đến thành công, còn làm cho ta thêm nghị lực, phấn khởi và giầu kinh nghiệm.
"Chúng ta sống, làm việc và mơ mộng
Mỗi người đều có kế hoạch nhỏ
Đôi khi chúng ta cười,
Đôi khi chúng ta khóc,
Và cứ vậy, ngày qua"

VẺ ĐẸP CHÂN CHÍNH
Nét xấu ề ngoài không phương hại gì đến nhân phẩm duyên dáng. Nếu một nguời xấu xí trau dồi đức hạnh của tình thương, tình thương này sẽ chứng tỏ trong nhiều đuờng thắng lợi - thanh thản, rạng rỡ, phong thái dịu dàng và lịch sự. Những nép đẹp hấp dẫn ấy dễ dàng bù trừ lại bất cứ yếu điểm nào của bề ngoài.
Một ngưòi đẹp trai mà điệu bộ mầu mè, kiêu căng thì nhìn không hấp dẫn, xa cách. Cái đẹp bên trong mới là vẻ đẹp chân chính. Vẻ đẹp bên trong có một phẩm cách đặc biệt, thu hút.

TẠI SAO KHÓ KHĂN KHI TỪ GIÃ THẾ GIỚI NÀY?
Với đa số, cái chết là một biến cố không được hoan nghênh. Với qúa nhiều tham dục phải được thỏa mãn, nhiệm vụ của cuộc sống, mặc dù nhiều đau khổ lớn lao, chẳng bao giờ đủ để chấm dứt. Người ta cảm thấy thoải mái với ảo vọng hạnh phúc hơn là với thực tế của cái chết. Nếu tất cả phải nghĩ về việc này thì đó là giờ phút cuối cùng.
Luyến ái vào đời sống thế gian tạo một niềm sợ hãi bệnh về cái chết. Nhưng sự thật thì tất cả đời sống không là gì cả mà duy nhất là đau khổ. Cái chết là điều tự nhiên không thể tránh được. Không phải là nửa hoảng sợ như tư tưởng tự nó đang chết. Trí óc tự nó có khả năng tạo thành và phóng đại hình ảnh ma của cái chết. Lý do là tại đầu óc không được huấn luyện để nhìn thấy cuộc đời với tất cả cái vô thuòng và bất toại nguyện của nó. giống như bám vào các ảo ảnh y như một người đang chết đưối cố bám vào cọng rơm.
Cái chết cũng tạo nên sự khó chịu cho những ai nhiệt thành cầu nguyện đấng siêu nhiên tuỏng tượng nào đó tha tội và cho một chỗ trên thiên đường khi cuộc sống hình như vô vọng. Đương nhiên sợ hãi cái chết là một hiện tượng tự nhiên của bản năng tự bảo toàn. Nhưng có một con đường để vượt qua sự sợ hãi đó. Hãy làm một việc vị tha cho an-sinh người khác để đạt hy vọng và tự tin ở kiếp sau. Lòng vị tha thanh lọc tất cả luyến ái vị kỷ.
Đầu óc thanh tịnh, không luyến ái các điều trần tục, bảo đảm hạnh phúc khi đi khỏi thế giới này. Đó là sự suy gẫm kiên trì về cái chết để hiểu được cái vô thường của cuộc đời và trí tuệ để sửa chữa lối sống sai lầm, và để khỏi sợ hãi cái chết. Củng cố tinh thần để đối phó với những sự việc và thực tế của cuộc đời. Hãy tránh các tham vọng không thực tế và không thể thực hiện được. Hãy phát triển lòng tự tin. Rồi bạn sẽ được thoải mái hơn để vượt qua các khó khăn của đời sống.

TRÁCH NHIỆM
Chúng ta đều có khuynh hướng đổ lỗi cho người khác về những yếu điểm và bất hạnh của mình. Có bao giờ bạn nghĩ rằng chính bạn chịu trách nhiệm về tất cả những khó khăn của bạn không? Sự đau buồn của bạn không dính dấp gì đến tai ương của gia đình hay các tội nguyên thủy của cha ông. Cũng chẳng phải là việc làm ra của thần thánh hay ma qủy. Đau buồn của bạn do chính bạn tạo ra. Cho nên chính bạn là ngưòi cai tù cho chính bạn và cũng là người giải thoát cho chính bạn. Đồng thời, bạn tạo địa ngục hay thiên đường cho chính bạn. Bạn có tiềm lực trở thành người tội lỗi hay trở thành thánh. Không ai có thể tạo cho bạn thành người tội lỗi hay thành thánh.
Bạn phải học hỏi trau dồi để gánh lấy tránh nhiệm đời sống của bạn. Bạn phải học hỏi để chấp nhận những yếu điểm của bạn để không đổ lỗi hay phiền hà ai. Hãy nhớ câu của ngưòi xưa:
"Người vô học thức lúc nào cũng đổ lỗi cho người khác; người bán học thức thì tự trách mình, và người có học thức thì sẽ không trách ai cả".
Bất luận một khó khăn nào phát xuất lúc nào hay tại đâu, là ngưòi hiểu biết, chúng ta nên tự tìm hiểu xem lỗi lầm do đâu mà ra không đổ lỗi cho ai cả. Nếu mỗi người tự sửa chữa lấy mình, sẽ không có một khó khăn nào hay một sự xung đột nào xẩy ra trên thế giới này. Nhưng tiếc thay con người lại không bao giờ cố gắng để gia tăng tầm hiểu biết bằng hành động không thiên vị. Họ thích tìm kiếm những bung xung để chịu báng thay thế cho họ. Họ chỉ nhìn bên ngoài họ để tìm nguyên nhân những khó khăn gây ra vì lẽ họ không thích chấp nhận những yếu điểm của chính họ.
Trí óc của con nguời có qúa nhiều dối trá cho nên con người cố tìm cách bào chữa để chúng minh hành động của mình hầu tạo ảo tưởng là mình không lỗi lầm. Đức Phật nói:
"Thấy lỗi của người khác thì dễ, nhưng lỗi của chính mình thì quả thật khó thấy". (Kinh Pháp Cú)
Để che dấu nhược điểm hầu bao che lầm lỗi của mình, nhiều người có một thái độ hung hăng với người khác vì nghĩ rằng làm như vậy họ sẽ tránh được tình trạng xấu hổ hoặc tránh né những lời oán trách . Họ không hiểu rằng một thái độ như vậy không chỉ tạo thêm nhiều khó khăn cho chính mình và ngoài ra còn tạo thêm bầu không khí nguy hiểm chung quanh hơn.
Khi làm sai bạn phải thừa nhận là bạn sai. Đừng theo con đường của những kẻ vô học thức lúc nào cũng đổ lỗi cho người khác. Đức Phật nói:
"Người điên mà không cho mình là điên, quả là một người điên thực sự. Và người điên biết mình điên, vì lẽ ấy, là một người trí". (Kinh Pháp Cú)
Bạn chịu trách nhiệm về mọi nỗi buồn đau đến với bạn. Khi để, dù là một việc bất ngờ nhỏ xẩy ra, làm phiền hay đảo lộn đầu óc bạn, thì chính cái bất ngờ nhỏ nhoi ấy đưa dến buồn đau cho bạn. Bạn phải hiểu rằng điều đó không sai nhưng chúng ta mới sai.

TRÁCH NHIỆM CỦA BẠN VÀ SỰ HIỂU BIẾT LẪN NHAU
Hãy luôn nhớ bất cứ cái điều gi xẩy ra, bạn sẽ không cảm thấy đau đớn nếu bạn biết giữ quân bình đầu óc của bạn. Bạn chỉ bị đau đớn bởi thái độ tinh thần mà bạn áp dụng cho chính bạn và cho các ngưòi khác. Nếu bạn tỏ một thái độ yêu thương tới nguời khác, bạn cũng sẽ nhận lại được giống như vậy một thái độ yêu thương. Nếu bạn tỏ ra oán ghét, bạn sẽ nhận được, không nghi ngờ gì, oán ghét trở lại. Một người giận dữ thở ra chất độc, chính người đó bị nhiễm độc và đau đớn nhiều hơn là làm người khác đau.
Một người giận dữ la mắng người khác không thể nhìn thấy sự việc một cách đứng đắn tỷ như khói bốc làm mờ mắt. Kẻ nào khôn ngoan không giận dữ sẽ không bao giờ bị đau khổ. Lúc nào cũng nhớ rằng không ai có thể làm bạn đau đớn được trừ phi chính bạn dọn đuờng cho nguời khác làm bạn đau khổ. Nếu bạn theo đúng Pháp (Chánh Mạng) Pháp đó sẽ che chở cho bạn. Đức Phật dạy:
"Kẻ nào xâm phạm người ôn hòa, trong sạch và vô tội, qủa dữ sẽ dội trở lại kẻ cuồng dại ấy, như tung cát bụi ngược chiều gió (cát bụi sẽ bay trở vào mắt)". (Kinh Pháp Cú)
Nếu bạn làm người khác nổi giận, bạn phải chịu trách nhiệm về những hậu quả gây nên. Tỏ thái độ hung hăng, bạn sẽ chỉ làm đúng điều kẻ thù mong muốn.

KHÔNG TRÁCH CỨ NGƯỜI KHÁC
Nếu bạn biết giữ vững đúng tinh thần bạn, những việc xẩy ra bên ngoài sẽ không ảnh hưởng gì bạn. Bạn không nên đổ lỗi cho hoàn cảnh khi sự việc sai lầm. Bạn không nên nghĩ rằng bạn không may mắn, là nạn nhân của số mệnh, hay người nào đó nguyền rủa bạn hay "bùa trú" bạn. Dù với lý do nào mà bạn cho là phải đi nữa, bạn cũng không thoát khỏi trách nhiệm về hành động của chính bạn. Cố gắng giải quyết vấn đề, không hờn dỗi. Cố gắng làm việc vui vẻ cả đến trong những hoàn cảnh hết sức thử thách.
Hãy can đảm để đối đầu với bất cứ thay đổi nào nếu sự thay đổi này đương nhiên và cần thiết, cho nên bạn phải đủ can đảm chấp nhận cái mà bạn không tránh được. Bạn nên đủ khôn ngoan để hiểu biết cái bấp bênh trần thế ảnh hưởng đến tất cả mọi người.Cho nên bạn phải phát triển can đảm để đối đầu với thất vọng và khó khăn không cảm thấy hoảng sợ. Khó khăn về đời sống của chúng ta, chúng ta phải can đảm đương đầu. Nếu bạn biết làm sao để vượt khỏi các khó khăn ấy không tạo thêm nhiều khó khăn nữa, thì bạn khôn ngoan đấy.
Những ai cố gắng phục vụ cho người khác thì cũng phải gặp các khó khăn. Họ còn gập nhiều trách cứ hơn những người không giúp đỡ gì cho ai cả. Bạn không nên ngã lòng, thay vào bạn phải có sự hiểu biết để thực thi việc vị tha đó kết quả đem hạnh phúc như một phần thưởng. Giúp đỡ người khác, phải có kiến thức và hiểu biết. Bertrand Russell, một triết gia Anh nói:
"Thương yêu không kiến thức và kiến thức không thương yêu thì không thể tạo một đời sống tốt đẹp".

BẠN CHỊU TRÁCH NHIỆM AN LẠC NƠI TÂM CỦA BẠN
Bạn phải học hỏi làm sao bảo vệ an lạc nội tâm và bình tĩnh tạo trong tâm khảm của bạn. Để gìn giữ an lạc nội tâm, bạn phải biết lúc nào nên giảm thiểu cái phức tạp mặc cảm tự tôn của bạn; bạn cũng phải biết lúc nào bạn phải quên lòng tự hào của bạn, khi bạn khuất phục được cái ngã giả tạm của bạn, khi bạn loại được cái cứng rắn của bạn và khi bạn thực thi kiên nhẫn. Bạn không nên để ngư?i khác lấy mất an lạc nội tâm của bạn. Bạn phải gìn giữ an lạc nội tâm của bạn nếu bạn biết hành động khôn ngoan.
Trí tuệ đến do hiểu biết. "Con người không phải là một thiên thần từ trên trời rơi xuống, mà là một động vật được nuôi nấng". Hãy tận dụng các cố gắng với quan niệm kiên quyết và khéo léo giữ vững đúng nguyên tắc. Đồng thời hãy khiêm nhường vì lợi ích của hòa bình và độ lượng để tránh xung đột và bạo động. Làm như vậy, bạn sẽ không bao giờ mất gì cả. Thay vào đó,cuối cùng, bạn lại đạt được.

LÀM SAO ĐỂ ĐỐI ĐẦU VỚI CÁC LỜI PHÊ BÌNH
Bạn phải học hỏi làm sao để tự bảo vệ chống lại các lời phê bình không chính đáng và làm sao sử dụng có ý thức các lời phê bình xây dựng. Bạn phải luôn luôn nhìn lời phê bình với tính cách khách quan. Nếu những lời phê bình bạn không chính đáng, vô căn cứ, có ác ý, thì phẩm giá của bạn không làm bạn hèn nhát khuất phục. Nếu bạn biết không có lỗi lầm trong lương tâm của bạn, thái độ của bạn đứng đắn, sẽ được tán thưởng bởi những người hiểu biết, bạn không cần phải lo lắng về những lời phê bình vô căn cứ. Sự hiểu biết về cả hai loại phê bình xây dựng và phá hoại rất cần thiết cho bạn để điều hợp lối sống của bạn trong bất cứ xã hội nào. Đức Phật dạy:
"Không có một ngưòi nào không bị trách cứ (lầm lỗi) trong thế giới này". (Kinh Pháp Cú)

KHÔNG MONG ƯỚC GÌ VÀ KHÔNG CÓ GÌ LÀM BẠN THẤT VỌNG
Bạn có thể tránh thất vọng bằng cách không ước vọng gì về việc làm của bạn. Nếu bạn không ước mong gì, thì không có gì làm cho bạn thất vọng. Hãy làm việc gì đem lợi ích cho người khác để giảm bớt khổ đau. Nếu bạn có thể làm như vậy mà không ước vọng một phần thưỏng nào cho bạn cả, không có nguyên nhân nào làm cho bạn thất vọng. Bạn là một người mãn nguyện! Hạnh phúc hiện ra trong đầu óc bạn vì điều thiện bạn đã làm, chính đó là phần thưởng to lớn. Hạnh phúc này tạo lòng thỏa mãn mênh mông trong cuộc sống của bạn. Nếu vì ước vọng được tưởng thưỏng, bạn không những sẽ mất hạnh phúc, mà còn nhận được thất vọng cay đắng.
Có lẽ bạn có thể là một người bản tính tốt nên bạn không hại ai. Thế mà bạn vẫn bị trách cứ mặc dù bạn làm điều thiện. Rồi bạn có thể hỏi: "Nếu làm tốt được tốt, làm xấu đuợc xấu, tại sao tôi phải đau khổ khi tôi hoàn toàn vô tội? Tại sao tôi lại phải gặp nhiều khó khăn như vậy? Tại sao tôi nhiều phiền muộn với qúa nhiều xáo trộn? Tại sao tôi bị trách cứ bởi người ta mặc dầu việc của tôi tốt? Câu trả lời đơn giản là khi bạn làm một số hành động thiện bạn có thể vô tình chống lại những lực lượng của ma vương hoạt động trong vũ trụ. Những lực lượng ma vương này đương nhiên chống lại các hành động thiện. Nếu không, có thể là bạn đã chịu ảnh hưởng của ma vương trong qúa khứ (nghiệp) đến bây giờ mới chín mùi để chống lại bạn. Cứ tiếp tục làm các việc thiện với sự hiểu biết vững vàng, cuối cùng bạn sẽ thoát khỏi các phiền não ấy. Vì bạn là người đầu tiên tạo thất vọng, thì chính chỉ có bạn mới có thể vượt qua các các thất vọng ấy - bằng cách hiểu được tình hình thật sự đời sống trần thế của chúng ta.
"Bảo vệ người khác là bạn bảo vệ chính bạn. Bạn bảo vệ bạn là bạn bảo vệ người khác"
Nhiều các điều kiện trần thế ngoài tầm kiểm soát của chúng ta. Những sự thay đổi bất ngờ, các ảnh hưởng và các bấp bênh xẩy ra làm ta bất toại nguyện. Cho nên tại sao đôi khi khó khăn để làm việc thiện trong những hoàn cảnh thay đổi như vậy. Nếu người ta chú ý đến lời khuyên của Đức Phật, mọi nguời đều có thể đóng góp chút gì cho việc bảo vệ lẫn nhau.

BIẾT ƠN LÀ MỘT ĐỨC HẠNH HIẾM CÓ
Đức Phật coi biết ơn là một đức hạnh vĩ đại. Phải, thật là đúng đức hạnh này rất hiếm trong bất cứ xã hội nào. Bạn không thể ước vọng luôn luôn người ta biết ơn bạn về những gì bạn đã làm.
Người ta có khuynh huớng quên ơn đặc biệt đến lúc phải nhớ lại các ơn cũ. Nếu ngưòi ta không bầy tỏ lòng biết ơn, bạn phải chấp nhận như vậy - chỉ có thế bạn mới tránh được thất vọng. Bạn có thể hạnh phúc chẳng cần để ý đến ngưòi ta có biết ơn về sự tử tế và các sự giúp đỡ của bạn hay không; bạn chỉ cần nghĩ vả cảm thấy thỏa mãn bạn đã làm bổn phận cao thượng là một con người đối với đồng loại.

ĐỪNG SO SÁNH VỚI NGƯỜI KHÁC
Bạn có thể tự bạn đoạn trừ lo âu không cần thiết và phiền não đơn giản là không so sánh bạn với người khác. Chừng nào mà bạn còn nhìn người khác so sánh là "bằng với bạn", "cao hơn" hay "kém hơn" bạn sẽ cố chấp và áy náy bồn chồn. Nếu bạn không áp dụng thái độ ấy, không có gì làm cho bạn phải lo lắng. Nếu bạn nghĩ rằng bạn cao hơn người khác, bạn trở nên hãnh diện. Nếu bạn nghĩ là bạn đứng thứ hai hay không là gì cả, người khác sẽ hạ bạn. Nếu bạn nghĩ là bạn thấp kém, bạn sẽ mất lòng tự tin.
Với đa số, rất khó nén được niềm kiêu hãnh của họ. Nên khôn ngoan học hỏi làm sao để giảm bớt lòng kiêu hãnh của chính mình. Nếu bạn có thể hy sanh niềm kiêu hãnh của mình, bạn có thể tìm thấy an lạc nội tâm. Bạn có thể hòa hợp với người khác để chứng nghiệm an lạc và hạnh phúc. Cái gì quan trọng hơn - giữ niềm kiêu hãnh hay an lạc trong tâm hồn?
Cố gắng mà hiểu rằng, bằng nhau, hơn hay kém, tất cả đều trong trạng thái thay đổi: Bạn có thể nghèo bây giờ nhưng một thời điểm nào đó, bạn có thể giầu có. Ngày nay bạn có thể ngu si, nhưng mai này bạn trở nên khôn ngoan. Ngày nay bạn có thể bị đau yếu và không hạnh phúc, nhưng thời gian sau bạn sẽ vẫn có thể lại mạnh khỏe. Tuy nhiên, có nhiều đức tính không thể thấu hiểu được của con người được coi như là gia tài của nhân loại - nhân quyền, phẩm giá của con người, địa vị của con người vân vân ... Không ai có quyền tưóc đoạt những thứ đó của bạn.
"Nếu bạn tốt với chính bạn, bạn sẽ tốt vối ngưòi khác. Nếu bạn tốt với ngưòi khác, bạn tốt với chính bạn".

LÀM THẾ NÀO ĐỂ ĐỐI XỬ VỚI NHỮNG KẺ LÀM RỐI LOẠN?
Bạn phải hiểu rằng bạn phải đóng góp chút gì, dụng ý hay không dụng ý, vì những phiền não và khó khăn xẩy đến cho bạn bây giờ. Cũng rất quan trọng cho bạn hiểu là bạn phải vượt qua những khó khăn đến với bạn từ nhiều nguyên nhân. Nếu sự hiểu biết của bạn đủ sâu rộng để thăng hoa trách nhiệm của bạn vì đã gây ra các khó khăn hiện tại, chắc chắn bạn sẽ có ý kiến làm thế nào tốt nhất để đoạn trừ.
Rồi bạn sẽ hiểu làm thế nào để đối xử với kẻ làm rối loạn và những người chống đối. Những kẻ chống lại bạn cũng có một trái tim con người. Cho nên không khó khăn gì lắm để hòa giải họ; phát triển mối thân hữu với họ thay vì cô lập họ. Nếu bạn đủ sức mạnh để chống lại thái độ sai lầm của họ, không có lý do gì bạn tránh không tiếp súc với họ. Qua sự liên kết với những người như vậy, bạn có thể ảnh hưởng họ để họ tự cải tiến. Hãy nhớ rằng sự hiểu biết riêng của chính bạn bảo vệ bạn khỏi kẻ thù và giúp bạn hướng dẫn họ trở nên lương thiện.
Nếu một người làm một việc gì sai quấy cho bạn vì ngu si và thiếu hiểu biết, đó là dịp tốt nhất để bạn trình bầy cho người đó biết trí tuệ, học vấn và và sự thấu triệt tôn giáo của bạn. Cái gì là để sử dụng tất cả học vấn của bạn và kiến thức về tôn giáo của bạn nếu bạn không biết cư sử như một người quân tử thực sự nhất là trong lúc thử thách? Nếu những người khác làm sai cho bạn phải coi những hành động này là dịp để bạn phát triển kiên nhẫn và cảm tình của bạn.
Kiên nhẫn là một trong những đức tính đầu tiên mà mỗi người phải trau dồi. Bạn càng thực hành đức tính này càng nhiều, bạn càng có thể giữ vững được phẩm cách của bạn. Bạn phải biết làm sao sử dụng hữu hiệu kiến thức của bạn và nguyên tắc để giao tế với người chống đối bạn. Sớm muộn họ sẽ hiểu hành động dại dột của họ và thay đổi thái độ kình chống. Đôi khi, có người cố gắng lợi dụng lòng khoan dung và nhẫn nại của bạn như những dấu hiệu của yếu kém. Đó là lúc cho bạn hành động khôn ngoan để không trở thành nạn nhân của các con người xảo quyệt như vậy.
"Đức hạnh phải được thực hành một cách khôn ngoan".
Tử tế, thành thực và kiên nhẫn là những mảnh đất phì nhiêu cho hạng người xảo quyệt dùng làm phương tiện với những nạn nhân đã được họ dụng ý vì những người này có những đức tính rộng lượng trên.

THA THỨ VÀ QUÊN ĐI
Trả thù những kẻ gây náo loạn chỉ tạo thêm nhiều khó khăn và xáo trộn. Bạn phải hiểu rằng những cảm nghĩ tiêu cực và hành động chống đối chỉ mang lại tai hại và đau khổ cho cả bạn và kẻ gây náo loạn. Muốn hành động trả đũa, bạn phải nuôi dưỡng hận thù mãnh liệt trong tâm bạn. Hận thù đó giống như chất độc. Khi thuốc độc khởi sự nơi bạn, chắc chắn nó sẽ hại bạn trước khi hại một người nào khác. Trước khi bạn ném một thanh sắt nóng bỏng vào người khác, bạn đã bị phỏng trước. Hành động của bạn chỉ là để cho thấy căn bản không có gì khác biệt giữa bạn và đối thủ.
Ghét người khác bạn chỉ cho họ thêm sức mạnh hơn bạn mà thôi. Bạn không giải quyết được vấn đề. Nếu bạn trở nên nóng giận một người nào đó, người này đơn giản chỉ mỉm cười lại bạn, bạn cảm thấy bị bại và đau khổ. Khi người đó không phối hợp với bạn để chu toàn ước nguyện của bạn, chính là người đó là người thắng lợi. Đức Phật dạy chúng ta sống vui vẻ khi chúng ta phải đương đầu với các xáo trộn. "Hạnh phúc thay cho chúng ta sống không thù hận giữa những người hận thù. Giữa những người hận thù chúng ta sống không thù hận". (Kinh Pháp Cú)
Chúng ta có thể sống hạnh phúc không thổi lửa hận thù. Có lẽ bạn không đủ sức mạnh để trải tình thương đến kẻ địch nhưng vì lợi ích của sức khỏe và hạnh phúc của chính bạn và của mọi người khác, ít nhất bạn phải học hỏi làm thế nào để tha thứ và quên đi.
Không hận thù và không tiêu diệt kẻ gây náo loạn, bạn hành động như người quân tử. Muốn hành động như vậy bạn phải hiểu kẻ kia bị hướng dẫn lầm đường bởi nóng giận, ghen ghét và ngu si. Cho nên kẻ đó không khác gì tất cả các con người đã có lần này hay lần khác lầm đường vì cùng trạng thái tiêu cực trong đầu óc.
Đức Phật nói:
"Kẻ gây tội lỗi bản tính không phải ác độc. Chúng gây tội lỗi vì ngu si". Cho nên chúng cần được hướng dẫn.
Chúng ta không nên làm cho họ đau đớn. Chúng ta không nên biện minh nói là chúng đáng bị kết án đau khổ triền miên vì chưa qúa trễ để sủa chữa chúng. Chúng ta nên cố gắng giải thích cho chúng trong đuờng lối làm cho chúng khuất phục để chúng hiểu được chúng sai. Với sự hiểu biết như vậy, bạn sử sự với kẻ gây tội lỗi như con bệnh đang đau khổ vì bệnh tật cần phải chữa trị. Khi bệnh tình được chữa khỏi, kẻ mắc bệnh cũng như mọi người khác đều mạnh và vui vẻ. Kẻ ngu si phải đươc hướng dẫn bởi người khôn.
"Đời sống có tốt đẹp là do tình thương và là được hướng dẫn bởi kiến thức".
Nếu một người nào đó làm một việc gì sai trái với bạn vì ngu si và thiếu hiểu biết, đó là lúc bạn phải mang tình thuơng đến kẻ gây tội lỗi này. Một ngày nào đó, kẻ đó sẽ hiểu cái dại dột đáng thương về thói xấu tội lỗi của mình. Cho nên tốt hơn là cho y có dịp để trở nên tốt. Hối cải về những hành động lầm lỡ qúa khứ, sẽ thay đổi y thành một người tốt và cuối cùng y sẽ nhận thức được tư tưởng tử tế của bạn. Lời khuyên vị tha nhất của Đức Phật là: "Sân hận không thể dập tắt được sân hận. Duy có tình thương mới dập tắt được sân hận. Đó là định luật trường cửu".
Nếu bạn có thể trải tâm từ, không có sự tai hại nào đến vói bạn. Tình thương yêu đó sẽ giúp bạn đạt được sức khỏe cả thể chất lẫn tinh thần. Đời sống có nhịp điệu riêng của nó. Lên bổng xuống chầm rồi đâu cũng vẫn vào đấy. Những người không hiểu rõ nguyên tắc này, thường rơi vào phiền não và đối đầu với khó khăn trong đời sống.
Nếu một người làm điều gì sai trái với bạn hết lần này đến lần khác, bạn phải hành động khôn ngoan để sửa y mỗi khi y phạm lỗi. Dù không dễ dàng gì làm được tuy nhiên bạn vẫn phải cố gắng hết mình theo gương Đức Phật. Rồi bạn sẽ hiểu là sau cùng không phải là không thể được. Thái độ của Đúc Phật trong trường hợp này có thể tóm tắt trong câu:
"Càng nhiều tai ương đến với tôi, tôi càng thực hiện nhiều thiện chí".
Một số người nghĩ rằng không thể thực hiện được việc đổi tốt từ xấu. Hãy thử đi rồi các bạn sẽ tự thấy. Nếu bạn thấy việc không thể đổi tốt từ xấu thế mà bạn vẫn có thể làm việc vĩ đại cho chính bạn và cho những người khác bằng cách đừng trở lại xấu từ xấu.
"Đối với những người thiếu hiểu biết phạm lầm lỗi thì cần phải suy xét và thiện cảm".

TẤT CẢ CHÚNG TA ĐỀU LÀ CON NGƯỜI
Tất cả những con người đều có yếu điểm cho nên có khuynh hướng tạo lầm lỗi. Tất cả những con người đều có ham muốn, nóng giận và ngu si. Tất cả những nhược điểm này chiếm ưu thế trong chúng ta với nhiều mức độ khác nhau. Ngoại trừ bạn đã hoàn toàn hay là bậc A La Hán, còn không ai tránh khỏi. Bản tính đầu óc của con người tự nó biểu hiện trong câu này:
"Con người không thoả mãn với đời sống của mình và không bao giờ tìm thấy mục đích của đời sống, cả đến khi đã gồm thâu được cả thế giới".
Chúng ta hãy nhìn kỹ con người bị bao trùm trong ngu si. Trí óc bị mờ mịt bởi xáo trộn, bối rối và tối tăm. Do ngu si, con người tạo bất hạnh và chia sẻ bất hạnh này với đồng loại. Đa số lo âu và đau khổ đến cho con ngưòi do sự thay đổi của thế gian và sự tham đắm của con người vào những thú vui trần tục mà đầu óc vị kỷ cứ tiếp tục không ngừng. Thất vọng và những ham muốn không toại nguyện do những sự thay đổi bất thường tạo niềm lo âu. Cho nên bạn chịu trách nhiệm niềm lo âu của bạn.
Không ai hoàn toàn trên thế giới này; mỗi con người đều liên quan lúc nào đó, phạm một số lỗi lầm nào đó hay những hành động tội lỗi. Nên làm sao bạn có thể nghĩ rằng bạn thoát khỏi lầm lẫn hay tội lỗi? Ngu si là nguyên nhân chính vì nuôi dưỡng sự thúc đẩy của tham dục phát xuất lo âu.
"Sự sợ hãi và lo lắng sẽ không còn khi ngu si bị xua tan bởi kiến thức".
Nếu bạn có thể hiểu được nhược điểm hiện tại trong đầu óc của con người trên đây, thì không có lý do gì bạn càu nhầu về các khó khăn của bạn. Bạn sẽ có can đảm để đối phó với những khó khăn ấy. Trí óc của con người chịu trách nhiệm về cả hạnh phúc lẫn bất hạnh phúc.
"Không có gì xẩy ra cho con người mà không nằm trong con người" - C. Jung, một nhà tâm lý học nổi tiếng.

TRÁCH NHIỆM CỦA CHA MẸ
Bạn chịu trách nhiệm về hạnh phúc của con cái và việc nuôi nấng chúng. Nếu đứa trẻ lớn tráng kiện, khỏe mạnh và là người công dân hữu dụng, đó là kết qủa của các cố gắng của bạn. Nếu đứa trẻ lớn lên thành kẻ phạm pháp, bạn phải chịu trách nhiệm. Không nên đổ lỗi cho người khác. Là bậc cha mẹ, nhiệm vụ bắt buộc của bạn là hướng dẫn con cái trên con đường chính đáng. Mặc dù có ít trường hợp các thiếu niên phạm pháp không thể sửa chữa được, tuy nhiên là bậc cha mẹ, bạn vẫn phải chịu trách nhiệm về tư cách của đứa trẻ.
Đứa trẻ lúc tuổi dễ bị ảnh hưởng, cần có tình thương, chăm sóc, trìu mến và lưu ý của cha mẹ. Không có tình thương và hướng dẫn của cha mẹ, đứa trẻ cảm thấy bị bất lợi thiệt thòi, sẽ đi tìm trên thế giới một nơi hoang mang bối rối để sống. Biểu hiện tình thương của cha mẹ không có nghĩa là thỏa mãn tất cả những đòi hỏi của đứa trẻ mà phải hợp lý hay cách nào thích hợp. Qúa nuông chiều thực sự làm hư đứa trẻ. Người mẹ dành cho con tình thương và chăm sóc cũng phải nghiêm khắc và cứng rắn nhưng không cay nghiệt trong lúc sử sự trước cái hư đốn của đứa trẻ. Tỏ tình thương nhưng kỷ luật - đứa trẻ rồi ra sẽ hiểu được.
Thật là bất hạnh, tình thương của cha mẹ trong xã hội ngày nay đáng buồn thường thiếu thốn. Sự đổ sô vào các vật chất tiến bộ, khát vọng dâng lên đòi hỏi quyền nam nữ bình đẳng, đưa đến kết qủa là nhiều bà mẹ theo chồng trong cuộc thi đua. Các bà mẹ tranh đấu để gìn giữ hình ảnh gia đình hay các biểu tượng tình trạng bằng cách làm việc tại các bàn giấy hay các xưởng thợ hơn là ở nhà để trông nom con cái.
Con cái, để cho các thân nhân hay cho các người làm được trả tiền để săn sóc, giống như các "chìa khóa rập theo khuôn" bằng máy móc, thường thiều tình thương và săn sóc của người mẹ. Người mẹ cảm thấy có tội vì thiếu chăm sóc, cố gắng xoa dịu đứa trẻ bằng cách thỏa mãn cho nó tất cả những gì nó đòi hởi. Hành động như vậy chỉ làm hư đứa trẻ mà thôi.
Cung cấp cho đứa trẻ những đồ chơi tinh vi hiện đại, như xe tăng, súng máy, súng lục, kiếm là làm hại sự hình thành cá tính của trẻ nhỏ và tương tự về tâm lý thì chẳng lành mạnh gì. Đứa trẻ vô tình được dạy tha thứ việc phá hoại thay vì được dạy dỗ là phải tử tế, từ bi, và hảo tâm. Những đứa trẻ như vậy sẽ phát triển khuynh hướng tàn bạo khi chúng lớn. Cho những đứa trẻ những đồ chơi này không thể thay thế tình thương và trìu mến của người mẹ.
Cha mẹ thường bị đặt vào tình trạng khó xử. Vội vã về nhà sau một ngày làm việc cực nhọc, cha mẹ có những việc lặt vặt đang chờ đợi phải làm tại nhà. Sau khi làm xong công việc là giờ ăn tối theo sau là truyền hình, đâu còn bao nhiều thì giờ đủ để dành cho bổn phận thương yêu và trìu mến dành cho đứa trẻ.
Với lời kêu gọi giải phóng phụ nữ, nhiều bà nghĩ rằng giải pháp là để tranh đua với phái nam ngoài gia đình. Những các bà này phải coi cẩn thận mình có nên mang thai hay không. Đớ là trách nhiệm của bà mẹ đem đời sống đến thế gian và sau này lại "bỏ" đời sống này. Bạn phải chịu trách nhiệm cho cái gì bạn đã tạo ra.
Đứa trẻ có quyền được thỏa mãn về vật chất, nhưng quan trọng hơn nữa là tinh thần và tâm lý. Cung cấp đầy đủ về vật chất đứng sau việc cung cấp tình thương và săn sớc của cha mẹ. Chúng ta biết có rất nhiều gia đình nghèo, lợi tức rất đạm bạc nhưng đã nuôi nấng dạy đỗ con cái thành công bằng chan chứa tình thương. Ngược lại, có những gia đình rất giầu có, cung cấp cho con cái vật chất đầy đủ tiện nghi, nhưng thiếu tình thương nơi cha mẹ, những đứa trẻ đó lớn lên thiệt thòi về tâm lý và tinh thần.
Một số các phụ nữ có thể cảm thấy lời khuyên phụ nữ tập trung vào việc nuôi dưỡng gia đình là điều hèn hạ giảm giá trị phản ảnh lối suy nghĩ cổ và bảo thủ. Đúng, thời xưa phụ nữ đã bị đối xử rất tồi tệ, đó là do ngu si phần ngưòi nam hơn là nhược điểm cố hữu của người đàn bà. Tiếng Phạn chỉ người nội trợ "Gruhini" theo đúng nghĩa đen là "lãnh đạo trong nhà" (nội tướng). Chắc chắn tiếng này không ngụ ý là đàn bà bị thấp kém hơn. Đúng hơn nó có nghĩa sự phân chia trách nhiệm cho phái nam và phái nữ.
Trong một vài xứ, đa số người chồng đưa tiền lương kiếm được cho người vợ để lo việc nội trợ . Làm như vậy, người chồng được rảnh rang tập trung vào việc nào khác mà người chồng có thể làm tốt đẹp hơn. Khi người hôn phối hiểu rõ trách nhiệm của mình, không xẩy ra xung đột giữa hai vợ chồng. Không khí gia đình hạnh phúc và an lạc, và các con cái lớn lên thành công.
Lẽ đương nhiên, người chồng phải nhìn thấy người bạn đường của mình lo lắng chu đáo, tham khảo mọi quyết định của gia đình, tự do để mở mang nhân cách và cũng có thì giờ rảnh rỗi để theo đuổi việc riêng tư của mình. Trong ý thức ấy, chồng và vợ chịu trách nhiệm đồng đều về hạnh phúc của gia đình. Chồng và vợ không thi đua với nhau.
Một bà mẹ nên xem xét cẩn thận nên hay không nên tiếp tục đi làm với tất cả nhiều chông gai cạm bẫy hay ở nhà làm người nội trợ đem tình thương và chăm sóc nuôi dưỡng con cái đang lớn lên. Rất lạ, những bà mẹ hiện đại, đặc biệt tại một vài nước với chế độ quân phiệt, thiếu nhân lực, đã được huấn luyện để cầm súng và các vũ khi giết người khác lẽ ra các bà phải nâng niu trong tay con cái và huấn luyện chúng trở nên tốt hay người công dân biết tôn trọng luật pháp.
Thái độ hiện đại của các bà mẹ đi làm việc đối vói con cái khuynh hướng làm hao mòn thời gian hiếu thảo mà những đứa con ước vọng gìn giữ. Thay thế sữa mẹ bằng sữa chai cũng là một nguyên nhân khác. Cho đến nay, khi các bà mẹ cho con bú bằng sữa của mình, nâng niu đứa con trong tay, tình thương yêu đậm đà giữa ngưòi mẹ và đứa con trở nên càng nẩy nở mạnh mẽ .
Cho con bú bằng sữa của mình, qua tình mẫu tử thiên nhiên, kinh nghiệm cho thấy một thỏa mãn to lớn nơi người mẹ thấy mình cung cấp cho con như tạo hóa đã dành, cái gì chính của mình không ai ngoài có thể cho được. Ảnh hưởng của người mẹ với đứa trẻ ngày càng lớn và càng ngày càng trở nên rõ rệt. Trong những trường hợp như vậy, tình hiếu thảo, gia đình keo sơn và thuận thảo luôn luôn hiện hữu.
Những nét truyền thống trên là điều tốt và hạnh phúc cho con cái. Tùy nơi cha mẹ, đặc biệt người mẹ cung cấp tình thương, chăm sóc và trìu mến là quyền được hưởng chính đáng của con cái. Người mẹ trách nhiệm về đứa con ngoan hay ương ngạnh. Người mẹ có thể, do vậy, làm giảm thiếu niên phạm pháp! Nghĩ sâu xa nữa, các bạn có thể nhìn thấy sự việc như thế nào không phải như các bạn nghĩ. Rồi các bạn hiểu bạn chịu trách nhiệm mọi thứ.
"Những kẻ có một cuộc sống chống lại thiên nhiên, phải đối đầu với hậu qủa cả về vật chất lẫn tinh thần".

LÀM SAO ĐỂ GIẢM BỚT SỰ ĐAU ĐỚN TINH THẦN CỦA BẠN?
Bất cứ lúc nào một số khó khăn và các vấn đề đến với bạn, hãy quyết định LÀM giảm thiểu sự đau đớn tinh thần của bạn. Trước tiên, bạn hãy cố gắng hiểu biết bản chất thế gian mà bạn đang sống. Bạn không thể kỳ vọng thế gian này bao giờ cũng toàn hảo và trôi chảy. Tình trạng của thế gian này có thể không bao giờ thuận lợi cho bạn. Không có một thế giới nào hay một đời sống nào mà không có khó khăn. Sức mạnh thiên nhiên giống như ánh sáng mặt trời, mưa, gió, ánh trăng, thuận lợi và hữu ích cho nhiều người, nhưng cũng có khi có thể làm hại nhiều người khác. Nói tóm lại không có gì hoàn toàn xấu hay hoàn toàn tốt trên thế gian này vì lẽ rất nhiều sự việc được hoan nghênh bởi nhóm này thì lại bị ghét bỏ bởi nhóm kia. Cho nên chúng ta định nghĩa tốt hay xấu theo nhu cầu của chúng ta. Các sự việc ch?ng tốt và cũng chẳng xấu theo bản chất. Theo Phật Giáo, thế giới hiện hữu trên mâu thuẫn mà trong đó bạn là một thành phần.
Nếu lòng tham dục vị kỷ của bạn lớn mạnh cho hiện sinh và giác quan, bạn sẽ phải trả một giá đắt - cái đau đớn tinh thần để sống với quan điểm não loạn của thế gian. Ước vọng, khao khát được bất diệt và bám vào cảm nghĩ như cái "Ngã" hay "Tôi" khó nắm được, lúc nào cũng bao trùm đầu óc và giác quan . Những ham muốn không toại nguyện tạo ra hàng loạt cãi nhau, xích mích, thất bại trong truyền đạt, sợ hãi, lo lắng, cô quạnh, và băn khoăn. Điều nào cũng phải trả giá.
Nếu bạn thích đoạn trừ cái đau đớn tinh thần, bạn phải làm dịu bớt lòng tham dục vị kỷ. Dòng đời có chỗ tiếp giáp nhau. Hoặc bạn theo con đường chính đáng để mở mang tinh thần, để làm cho đời sống trần thế không căng thẳng, hay bạn tiếp tục miệt mài trong những thú vui nhục dục với những đương đầu kèm theo.
Một cách làm giảm bớt cái đau đớn tinh thần bất thường phát xuất là hiểu được mức độ đau đớn và khó khăn của bạn so sánh với kinh nghiệm của những người khác. Khi bạn không hạnh phúc, bạn thường cảm thấy thế gian chống lại bạn. Bạn nghĩ rằng mọi thứ chung quanh bạn sắp sửa đi đến tàn lụi. Bạn cảm thấy cuối đường gần kề. Tuy nhiên, nếu bạn có một sự lưu ý tinh thần về những điều chung quanh bạn và nhẩm đến những phước lành của bạn, rất ngạc nhiên bạn thấy bạn thực ra thắng lợi nhiều hơn những người khác.
Chắc bạn cũng đã có nghe câu nói sau:"Tôi phàn nàn tôi không có giầy cho đến khi tôi gặp người không có chân". Tóm lại bạn đã phóng đại quá đáng các khó khăn và các vấn đề của bạn. Thực ra những người khác còn gặp điều xấu hơn xong họ không lo lắng qúa đáng. Những vấn đề còn đấy. Bạn phải cố gắng giải quyết thay vì lo lắng tạo đau khổ tinh thần nơi bạn. Ngưòi Trung Hoa có câu nói sau để giải quyết các khó khăn:
"Nếu bạn gập một khó khăn lớn, cố gắng làm nó thành nhỏ đi. Nếu bạn gập một khó khăn nhỏ, cố gắng làm nó thành không có khó khăn".
Một cách khác để giảm bớt những khó khăn của bạn là tổng kết tất cả gì bạn đã làm từ trước đến nay trong những hoàn cảnh tương tự hay hoàn cảnh xấu hơn, và làm thế nào bằng nhẫn nại của chính bạn, bằng sáng kiến và cố gắng, có thể giúp bạn vượt qua những khó khăn ấy mà những khó khăn này hình như không thể vượt qua được. Làm như vậy, bạn không để các khó khăn hiện tại "dìm chết bạn". Trái lại, nhìn đời trong một viễn cảnh mới, bạn có thể giải quyết bất cứ khó khăn nào mà bây giờ bạn phải đối đầu.
Bạn nên nhớ rằng bạn đã từng trải nhiều trường hợp tệ hơn nữa trước đây, và bạn sửa soạn để kiên quyết đối đầu dù các khó khăn đến thế nào đi nữa. Với trạng thái tinh thần như vậy, bạn sẽ không lâu lấy lại lòng tự tin, và ở trong một vi thế tốt hơn để giải quyết bất cứ khó khăn nào còn nơi bạn.
Nếu bạn phải đương đầu với vấn đề, chắc chắn phải có phương thuốc để vượt qua. Nên tại sao phải lo lắng chứ? mặt khác, dù là không có giải pháp nào cho vấn đề của bạn, tại sao lo lắng nữa chứ vì lo âu của bạn không đóng góp được gì cho việc giải quyết.

TẤT CẢ KHÔNG TỐT ĐỒNG ĐỀU
Đôi khi, có những lời phàn nàn của những người không bao giờ gây hay làm khó khăn gì cho người khác nhưng họ trở thành những nạn nhân vô tội của những qủy kế và âm mưu của kẻ khác. Họ cảm thấy hoảng sợ mặc dù họ đã sống cuộc đời lương thiện. Họ cảm thấy họ bị làm hại mà lỗi không phải nơi họ. Trong những trường hợp này, các nạn nhân vô tội phải hiểu rằng thế gian này gồm có nhiều hạng người - người tốt, người không tốt lắm, người xấu, người không xấu lắm, với tất cả tính nết bất thường mà làm thành thế giới của chúng ta. Nạn nhân vô tội có thể tự an ủi mình là thuộc thành phần hạng tốt còn kẻ nhiễu loạn hòa bình thuộc hạng xấu và vào một số dịp nào đó, người đó vẫn hãy còn phải nhẫn nại chịu đựng những việc làm có hại của kẻ thuộc thành phần xấu.
Chúng ta hãy lấy thí dụ trường hợp của một người "lái xe giỏi và cẩn thận" và một người "lái xe dở và ẩu ". Người lái xe giỏi và cẩn thận rất thận trọng khi lái thế mà lại bị tai nạn do không phải lỗi của mình - lỗi là do người lái dở và ẩu.
Cho nên chúng ta có thể thấy người tốt chịu đau khổ mặc dù lòng tốt của họ, vì có những người xấu và không thận trọng chung quanh chúng ta. Thế gian chẳng tốt mà cũng chẳng xấu. Thế gian sản xuất các tội phạm mà cũng sản xuất các bậc thánh, người ngu xuẩn và những người giác ngộ. Cũng từ một loại đất sét mà ra, cái thì đẹp cái thì xấu, cái hữu dụng cái vô dụng được làm ra. Phẩm chất của loại đồ gốm tốt do người thợ làm đồ gốm, mà không phải do đất sét. Tóm lại người thợ đồ gốm chính là bạn đó. Rèn đúc hạnh phúc hay bất hạnh của bạn do chính bàn tay bạn.

BẠN SẼ ĐƯỢC NHỮNG GÌ BẠN TÌM KIẾM
Nếu bạn cố gắng vượt qua những khó khăn bằng cách áp dụng những lời khuyên trong tập sách nầy, chắc chắn bạn sẽ tìm được bình an, hạnh phúc và hòa hợp, vốn là những gì bạn đang mong tìm. Hãy tuân theo các nguyên tắc - vốn đã được thử nghiệm và minh chứng - như đã trình bày trong tập sách tạo thành một sự che chở cho bạn.