Diễn Đàn Kinh Tế RFA
Đồng tiến là thịnh vượng, trưng thu là khủng hoảng
* Kỳ họp Quốc hội hôm 20/05/2013 tại Hà Nội. AFP*
Khi Quốc hội Việt Nam bắt đầu một kỳ họp được coi là quan trọng về
cải tổ chính sách thì đảng Cộng sản Trung Quốc chuẩn bị một kỳ họp còn
chiến lược hơn về cải cách. Đặt trong bối cảnh chung của những nan đề
khó giải, đâu là cái hướng cải cách của hai nền kinh tế này? Diễn đàn
Kinh tế nêu câu hỏi với chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa.
Thẩm quyền vẫn thuộc về đảng
Vũ Hoàng: Xin kính chào ông Nghĩa. Thưa ông trong cả một
tháng sắp tới kể từ Thứ Hai, Quốc hội khóa 13 của Việt Nam có kỳ họp thứ
sáu để thảo luận và quyết định về nhiều bước cải tổ chính sách trong
bối cảnh kinh tế gặp tốc độ tăng trưởng thấp nhất kể từ 13 năm nay. Cùng
lúc đó, theo dõi tình hình Trung Quốc từ lâu, ông cũng biết lãnh đạo
đảng Cộng sản Trung Hoa đang chuẩn bị một kỳ họp chiến lược của Ban chấp
hành Trung ương vào tháng tới. Vì vậy, chương trình chuyên đề của chúng
ta sẽ tìm hiểu về việc họp hành và cải cách của hai nền kinh tế này.
Xin ông trình bày cho thính giả của chúng ta nắm rõ bối cảnh.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Về nghị trình thì quả là lần này Quốc hội
Việt Nam có một kỳ họp đầy trọng lượng so với những kỳ trước vì phải
thông qua việc cải tổ bản Hiến pháp hay Luật Đất đai, thảo luận về tái
cơ cấu kinh tế, hay về những chỉ tiêu trong năm, v.v... Tuy nhiên, dù
không nói về khả năng tổ chức để các đại biểu có thể nắm vững hồ sơ và
nêu ra những vấn đề thật và đáng quan ngại, thì cơ chế Quốc hội này vẫn
không có thẩm quyền đưa ra những thay đổi cần thiết cho nền kinh tế và
cả tương lai đất nước. Thẩm quyền ấy vẫn thuộc về đảng Cộng sản Việt
Nam.
Cơ chế Quốc hội này vẫn không có thẩm quyền đưa ra những thay đổi cần thiết cho nền kinh tế và cả tương lai đất nước. Thẩm quyền ấy vẫn thuộc về đảng Cộng sản Việt Nam. Ô. Nguyễn-Xuân Nghĩa
- Trong ý đó thì lãnh đạo đảng nên chú ý đến kỳ họp Tháng 11 của đảng
Cộng sản Trung Hoa. Lý do là Ban chấp hành Trung ương khóa 18 của đảng
Cộng sản Trung Quốc sẽ có Hội nghị kỳ ba để đưa ra những thay đổi cũng
quan trọng như Hội nghị kỳ ba khóa 13 vào cuối năm 1978 khi Đặng Tiểu
Bình quyết định chuyển hướng qua khẩu hiệu "cải cách và khai phóng".
Việc cải cách đó mở ra 30 năm tăng trưởng kể từ 1979 và cũng phần nào là
mẫu mực mà lãnh đạo Việt Nam đã tiếp thu sau khi đổi mới thật từ năm
1991. Bây giờ, mẫu mực Trung Quốc đã thành lỗi thời khiến lãnh đạo tại
Bắc Kinh muốn đổi thì Hà Nội cần tìm hiểu để kịp thời cải sửa ngay từ
căn bản.
Vũ Hoàng: Có phải ông đánh giá Hội nghị kỳ ba tới đây của đảng Cộng sản Trung Quốc là một bước ngoặt mà đảng Cộng sản Việt Nam nên chú ý?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi cho là Hà Nội nên chú ý và sớm chuyển
hướng, vì việc ấy tương đối còn dễ hơn những gì mà lãnh đạo Bắc Kinh
phải giải quyết. Muốn như vậy, mình ta nên mở rộng tầm nhìn về những quy
luật có thể đem lại thịnh vượng thì sẽ hiểu ra vì sao mà Trung Quốc
phải đổi để thoát cơn khủng hoảng. Nói cách khác, nếu nhìn thấy vết xe
đổ của xứ láng giềng này thì ta có thể tránh được tai họa cho quốc gia
và dân tộc.
Vũ Hoàng: Như vậy, chúng ta sẽ tìm hiểu về yêu cầu chuyển
hướng của Trung Quốc trong khuôn khổ của những quy luật có thể đem lại
sự thịnh vượng cho quốc gia. Xin ông bắt đầu.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi xin được tóm lược như thế này.
- Sau 30 năm áp dụng chiến lược ráo riết đầu tư để đạt mức tăng trưởng
cao bằng mọi giá, lãnh đạo Trung Quốc đã thấy cái giá phải trả là quá
nặng nên muốn cải cách. Nhưng giữa lúc đó thì vụ Tổng suy trầm toàn cầu
bùng nổ vào năm 2008 nên họ vẫn cứ nhấn tới theo hướng cũ và gặp nhiều
khó khăn hơn. Sau Đại hội 18 vào năm ngoái, thế hệ lãnh đạo mới đã rà
soát tình hình và cố chuyển hướng trong những điều kiện còn nan giải và
bất ổn hơn. Hội nghị kỳ ba vào tháng tới sẽ cân nhắc chuyện này. Đó
là về bối cảnh chính trị của họ.
- Về thực chất kinh tế, chiến lược của Trung Quốc là vắt sức dân qua
chính sách đè nén, thậm chí bóc lột tài chính, để huy động tiết kiệm của
dân chúng đưa vào đầu tư sản xuất. Bóc lột tài chính vì trả lãi suất và
tỷ giá ngoại hối thấp, lương ít và còn hạn chế quyền sinh sống và cư
trú của người dân qua chính sách hộ khẩu để thu vét phương tiện quá rẻ
cho sản xuất. Vì sự lệch lạc về phí tổn, nôm na là giá cả ở đầu vào
thấp, sản phẩm dư thừa ở đầu ra được ào ạt xuất khẩu với giá bèo làm thế
giới khâm phục, nhưng lại tích lũy nhiều thất quân bình nguy hiểm.
- Thứ nhất là phương tiện quá rẻ trưng thu của người dân đánh sụt
mức tiêu thụ của thị trường nội địa. Thứ hai là chúng lại trút vào khu
vực kinh tế nhà nước kém hiệu năng nên chỉ làm giàu cho thiểu số có chức
có quyền và gây bất công xã hội. Thứ ba là tình trạng kém hiệu năng gây
lãng phí, dẫn đến nạn đi vay quá sức, sản xuất thừa và bong bóng đầu
cơ. Lồng trong ngần ấy nhược điểm là các vấn đề xã hội mà trung ương
không kiểm soát nổi, như nạn ô nhiễm môi sinh và tình trạng đô thị hóa
và công nghiệp hóa trong hỗn loạn. Bây giờ thì đà tăng trưởng ấy đã sụt.
- Kết cuộc thì dù tự xưng là "xã hội chủ nghĩa", chiến lược của Trung
Quốc vẫn tập trung tiền tài và quyền lực cho một thiểu số nên đi ngược
quy luật của sự thịnh vượng.
Phát triển đồng tiến
Vũ Hoàng: Ông vừa tóm lược một số vấn đề mà chính Việt Nam
cũng đang gặp và muốn cải sửa, như khu vực kinh tế nhà nước kém hiệu
năng, gánh nợ xấu của ngân hàng, tình trạng bất công xã hội và ô nhiễm
môi trường sinh sống trong đà tăng trưởng đang giảm sút. Nhưng khi ông
nói đến "quy luật của sự thịnh vượng" thì đấy là gì?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tất cả các nước đi sau, có nền kinh tế gọi
là "đang phát triển" - như Trung Quốc, Việt Nam hay cả trăm xứ khác -
đều có thể học từ các nước công nghiệp hóa những kiến năng về công nghệ
hay tổ chức sản xuất để thoát khỏi tình trạng nghèo đói. Trong hạ bán
thế kỷ 20, các nước này đều đã trước sau nâng cao mức sống của người dân
so với quá khứ phải nói là chậm tiến và nghèo khổ. Nhưng dù có lợi thế
đi sau nên học được nhiều điều gần như miễn phí từ các nước đi trước,
không phải xứ nào cũng trở thành quốc gia thịnh vượng, cụ thể là có lợi
tức bình quân một đầu người ở khoảng ba vạn Mỹ kim một năm. Có lẽ thế
giới chỉ có ba trường hợp thành công là Đài Loan, Nam Hàn và xứ Chile
tại Mỹ châu La tinh.
Vũ Hoàng: Thưa ông vì sao như vậy?
Cụ thể là trong đà tăng trưởng kinh tế, mọi thành phần đều góp sức và hưởng lợi tức một cách đồng đều. Nhờ vậy mà mọi người đều gắng sức nên kinh tế và xã hội mới phát triển một cách bền vững. Ô. Nguyễn-Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Lý do không phải là địa dư hay nguồn tài
nguyên dồi dào dưới lòng đất, vì thật ra ba nước kể trên đều có bất lợi
và không giàu tài nguyên mà chỉ trong mấy chục năm đã lọt vào hạng giàu
có. Lý do là họ biết áp dụng quy luật của thịnh vượng mà tôi xin gọi là
"phát triển đồng tiến". Cụ thể là trong đà tăng trưởng kinh tế, mọi
thành phần đều góp sức và hưởng lợi tức một cách đồng đều. Nhờ vậy mà
mọi người đều gắng sức nên kinh tế và xã hội mới phát triển một cách bền
vững.
Vũ Hoàng: Ông vừa trình bày một khái niệm hay phạm trù mà
nhiều thính giả của chúng ta có thể thấy là trừu tượng vì vậy xin ông
giải thích thêm cho rõ ràng.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta để ý thấy là Đài Loan, Nam Hàn và
Chile đã từng có chế độ độc tài của phe thủ cựu cánh hữu. Họ không nêu
ra khẩu hiệu lý tưởng gọi là xã hội chủ nghĩa của cánh tả, nhưng đã tự ý
cải cách về chính trị để áp dụng một chế độ dân chủ. Việc cải tổ đó
khiến cho thiểu số ở trên không còn khả năng trưng thu hay đè nén hay
bóc lột đa số ở dưới.
- Chẳng những vậy, chế độ chính trị của họ còn xây dựng các định chế
cần thiết cho phát triển, như quyền tự do kinh tế, quyền sở hữu của tư
nhân, như hệ thống luật lệ minh bạch với quyền tư pháp độc lập, hay
quyền đàn hặc phê bình lãnh đạo. Nôm na là tư nhân có quyền mà nhà nước
phải tôn trọng và phải bảo vệ vì tay chân nhà nước chỉ là công cụ nhất
thời của người dân.
- Đa số quốc gia kia lại chẳng được như vậy vì thiểu số ở trên áp dụng
chiến lược trưng thu và cưỡng bách nên sau giai đoạn cất cánh tăng
trưởng có vẻ ngoạn mục là họ đụng trần và không nâng được lợi tức người
dân quá mức trung bình. Họ rơi vào tình trạng gọi là "cái bẫy của lợi
tức trung bình" mà không thoát ra được. Trung Quốc đang lọt vào cái bẫy
đó, Việt Nam cũng vậy.
- Trong một thế giới toàn cầu hóa với thông tin mở rộng, khi lãnh đạo
lại đưa người dân vào bẫy vì "chiến lược trưng thu" thay vì "chiến lược
đồng tiến" thì khủng hoảng rất dễ xảy ra như chúng ta đã thấy tại nhiều
quốc gia.
Vũ Hoàng: Sau khi đặt vấn đề như vậy rồi thì ông liên hệ
thế nào đến những yêu cầu cải cách mà lãnh đạo của Trung Quốc và
Việt Nam đang muốn tiến hành?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi xin nêu ra những ví dụ cụ thể đang làm giới lãnh đạo hai xứ này đau đầu và muốn sửa từ lâu nhưng cứ dậm chân tại chỗ.
- Thứ nhất, vì sao khu vực kinh tế nhà nước lại giữ vai trò chủ đạo?
Đấy là hệ quả của chiến lược trưng thu vì vơ vét tài nguyên quốc dân dồn
cho tập đoàn kinh tế nhà nước, thậm chí cho các chính quyền địa phương
như tại Trung Quốc. Tài nguyên đó là tiết kiệm, tín dụng và đất đai.
Chiến lược ấy bất công và bất ổn vì làm giàu cho thiểu số và gây thất
quân bình vĩ mô.
- Thứ hai, vì sao các dự án đầu tư và tín dụng của khu vực công lại gây
bội chi ngân sách và chất lên một núi nợ xấu sẽ đổ lên đầu cả nước? Vì
chiến lược trưng thu đã ép sức tiết kiệm của dân và tạo ra nguồn tiền
quá rẻ cho các tập đoàn nhà nước và tay chân tự tiện sử dụng vì lợi ích
riêng. Cũng do chiến lược này ta mới thấy các tập đoàn kinh tế nhà nước
đi vay bừa phứa mà khỏi cần nghĩ đến cách trả nợ.
- Thứ ba, vì sao một tài nguyên chung của cả nước là đất đai lại do một
thiểu số quyết định đằng sau khẩu hiệu hay điều luật là "do nhà nước
thống nhất quản lý"? Vì chiến lược trưng thu đã đoạt quyền tư hữu một
phương tiện sản xuất quan trọng là đất đai để tay chân của đảng và nhà
nước có thể lũng đoạn, hay thậm chí đánh bạc, trong các dự án kinh tế
kém hiệu năng của họ. Được thì họ lấy mà thua thì dân chịu.
- Căn bản nhất vì cũng là lý do giải thích những bất công và phi lý ấy
là vai trò độc quyền của đảng và công cụ của đảng là nhà nước và tay
chân của đảng là các đại gia thân tộc. Họ trở thành thiểu số tư bản đỏ,
nhân danh xã hội chủ nghĩa mà xây dựng chế độ tư bản nhà nước trên đầu
cả nước và cản trở mọi nỗ lực cải cách. Khi kinh tế phát đạt thì họ đánh
bạc làm giàu trên thị trường cổ phiếu và địa ốc, khi kinh tế suy trầm
thì họ tẩu tán tài sản và tư doanh theo nhau phá sản.
Vũ Hoàng: Như vậy thì ông cho rằng Việt Nam nên cải cách từ đâu?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ đến một quy luật chung là nhiều
chế độ thành hình nhờ khẩu hiệu đấu tranh cho công bằng xã hội mà sau đó
lại tạo ra bất công và làm kinh tế không phát triển được. Việt Nam cũng
bị tệ nạn phổ biến này và còn gặp một tai họa khác là chế độ đã xưng
danh là đấu tranh cho độc lập với xương máu của người dân mà đang mất
độc lập với Trung Quốc.
- Về chuyện trước mắt thì việc Quốc hội họp hành là "có còn hơn không",
nhưng vấn đề rốt ráo không nằm ở đó, như người ta có thể thấy trong dự
thảo sửa đổi Hiến pháp. Vấn đề là hệ thống chính trị và vai trò của đảng
độc quyền.
- Thật ra, bên cạnh một Trung Quốc đang xoay trở để chuyển hướng mà vẫn
cố bảo vệ chế độ toàn trị của đảng thì Việt Nam có cơ hội vượt thoát
nếu dám cải cách mạnh dạn hơn và sớm sủa hơn. Cải cách từ hệ thống chính
trị ở trên cho dân chủ hơn xuống chiến lược kinh tế ở dưới cho dân
chúng được tự do hơn. Việc cải cách đó mới thực sự dẫn tới phát triển và
đưa Việt Nam ra khỏi vòng ngoại thuộc.
Vũ Hoàng: Xin cảm tạ ông Nghĩa về cuộc trao đổi này.
Source : Diễn Đàn Kinh Tế RFA / Dainamax Tribune
_
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét