Sonnet d' Arvers

Sonnet d' Arvers


...làm lại từ đầu là điều bất khả, vậy chỉ có thể dựa trên bản của Khái Hưng mà võ vẽ thêm...


Sonnet, imité de l'italien


Félix Arvers



Đầu năm khai bút : Tại hạ, tuy ít có duyên với thơ, mỗi đầu năm cũng cố khai bút dịch một bài, gọi là học lấy cái đẹp trên đời này để được may mắn. Gần đây nhân đọc thấy trong một buổi tọa đàm về dịch thuật, có người nhắc đến bài thơ "Sonnet d'Arvers", nên tại hạ đã tò mò tìm xem và so với các bản dịch đọc được trên mạng. Bài này là một thí dụ điển hình cho việc dịch thơ, đã có đến ba bốn bản dịch tiếng Việt, và quả thực theo thiển ý bản dịch của Khái Hưng là tài hoa nhất. Bài mà ông đặt tên "Tình tuyệt vọng" này rất nổi tiếng ở VN thời Tự Lực Văn Đoàn, và bọn thanh niên mới lớn chúng tôi ở miền Nam đứa nào chẳng có lần bi bô "lòng ta chôn một mối tình...". Ấy là trước khi thời cuộc đổ xuống đầu bao nỗi đau khác từ đầu những năm 60... Người ta đã cho là Felix Arvers thành danh trong lịch sử văn học chỉ với một bài thơ, và phải nói bản dịch Khái Hưng ở Việt Nam cũng đã nổi tiếng như nguyên tác trên đất Pháp trong thế kỷ 19.

Tuy nhiên khi so với bản chính thấy Khái Hưng đã lược bớt một số ý và thêm vào môt số ý khác. Điều đó là tự nhiên. Nhưng cũng chính vì thế bậc tiền bối đã để lại cho kẻ hậu sinh một cơ hội học tập, có thể có một bản dịch sát nghĩa hơn mà vẫn giữ cái nhuần nhuyễn của bản dịch Khái Hưng chăng? Với tại hạ thì làm lại từ đầu là điều bất khả, vậy chỉ có thể dựa trên bản của Khái Hưng mà võ vẽ thêm. Mong được lượng thứ.

Dưới đây là nguyên tác, bản dịch nghĩa, bản dịch của Khái Hưng, và vài đề nghị sửa đổi nhỏ cho sát với nguyên tác hơn.
Hàn Thuỷ


Nguyên bản tiếng Pháp
(không có tựa)


Mon âme a son secret, ma vie a son mystère,
Un amour éternel en un moment conçu :
Le mal est sans espoir, aussi j'ai dû le taire,
Et celle qui l'a fait n'en a jamais rien su.


Dịch nghĩa


Tâm hồn tôi có điều sâu kín, đời tôi có sự bí mật
Một mối tình vĩnh cửu đã nảy sinh trong chốc lát :
Nỗi đau này không hy vọng, nên phải câm nín
Và người đã gây ra nó không hề biết

Hélas ! j'aurai passé près d'elle inaperçu,
Toujours à ses côtés, et pourtant solitaire.
Et j'aurai jusqu'au bout fait mon temps sur la terre,
N'osant rien demander et n'ayant rien reçu.


Than ôi ! tôi đi qua gần nàng mà nàng không để ý,
Luôn ở bên cạnh nàng mà vẫn lẻ loi.
Và tôi vẫn sẽ đi hết đời mình trên quả đất,
mà không dám cầu xin gì cũng như không nhận được gì

Pour elle, quoique Dieu l'ait faite douce et tendre,
Elle ira son chemin, distraite et sans entendre
Ce murmure d'amour élevé sur ses pas.


Về phần nàng, dù Thượng đế đã ban cho tính hiền thục và dịu dàng,
Nàng sẽ đi con đường của mình, lơ đãng và không nghe thấy
Lời thì thầm của tình yêu vọng lên từ dưới chân

A l'austère devoir, pieusement fidèle,
Elle dira, lisant ces vers tout remplis d'elle :
« Quelle est donc cette femme ? » et ne comprendra pas.




Với một bổn phận khắc khổ, sự chung thuỷ đạo hạnh,
Khi đọc những dòng này, mà toàn thể nói về nàng, nàng sẽ hỏi:
"Người phụ nữ nào đó vậy ?" và sẽ không thể hiểu ra.

Tình tuyệt vọng (*)


Lòng ta chôn một mối tình
Tình trong giây phút mà thành thiên thâu
Tình tuyệt vọng nỗi thảm sầu
Mà người gieo thảm như hầu không hay

Hỡi ơi! người đó ta đây
Sao ta thui thủi đêm ngày chiếc thân?
Dẫu ta đi trọn đường trần,
Chuyện riêng dễ dám một lần hé môi?

Người dù ngọc nói hoa cười
Nhìn ta như thể nhìn người không quen
Đường đời lặng lẽ bước tiên
Ngờ đâu chân đạp lên trên khối tình

Một niềm tiết liệt đoan trinh
Xem thơ nào biết có mình ở trong
Lạnh lùng lòng sẽ hỏi lòng
Người đâu tả ở mấy dòng thơ đây?

Bản dịch Khái Hưng




Tình tuyệt vọng


Lòng ta chôn một khối tình,
Tình trong giây phút mà thành thiên thâu :
Tình tuyệt vọng, giấu nỗi sầu,
Mà người gieo thảm vẫn hầu không hay.

Hỡi ơi, người đó ta đây,
Bên ai hờ hững, ai hoài chiếc thân.
Dẫu ta đi trọn đường trần,
Không gì trao nhận, không lần hé môi .

Nhu hoà dẫu sẵn nết trời,
Tấm lòng đã định, đường đời an nhiên.
Gót hài lơ đãng bước quên,
Dưới chân xào xạc vọng lên mối tình.

Một niềm tiết liệt đoan trinh,
Xem thơ nào biết là mình đấy thôi.
Bâng khuâng mới hỏi một lời,
Mấy dòng thơ ấy, nói người nào đây?

Bản đề nghị của Hàn Thuỷ,
dựa trên bản Khái Hưng

(*) Thật đáng tiếc trên mạng lưu hành quá nhiều dị bản. Bài này chúng tôi sao lại từ bản của Duy Lam :
http://saigontimesusa.com/bai/vanchuong/tainangdadang.shtml, trừ hai chỗ: "truyện riêng" xin viết lại thành "chuyện riêng", và "giòng thơ" thành "dòng thơ", cho hợp chính tả hiện nay. Chúng tôi vô cùng đa tạ bạn đọc nào, nếu có được bài thơ này (trong truyện ngắn "tình tuyệt vọng") trên bản in đầu, gửi cho một bản chụp để kiểm lại. Mặc dù chúng tôi tin tưởng nhà văn Duy Lam vì ông có quan hệ mật thiết với Khái Hưng, nhưng nếu có chứng từ thì vẫn hơn.

Copyright © 2006 by Dien Dan Forum, BP 50, 92340 Bourg-La-Reine, France
diendan@diendan.org