Vận động trước kỳ UPR của Việt Nam

Nguyễn Hùng

BBC Việt ngữ, Geneva, Thụy Sỹ

Cập nhật: 05:26 GMT - thứ hai, 3 tháng 2, 2014

Các diễn giả trong Ngày Việt Nam ở Geneva hôm 30/1

Tuần này là tuần của nhân quyền Việt Nam và những nghịch lý

Vào chiều thứ Tư ngày 5/2 giờ Geneva, Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc sẽ có phiên Kiểm định Định kỳ Phổ quát – UPR – để nhìn lại tình hình nhân quyền Việt Nam kể từ lần kiểm điểm trước và cũng là lần đầu tiên vào năm 2009.

Trước phiên UPR, Việt Nam đã công bố báo cáo 20 trang về chuyện tình hình nhân quyền ở Việt Nam được cải thiện với số lượng cơ quan báo chí tăng so với hồi năm 2009, các quyền con người được đảm bảo về luật pháp và trong thực tiễn.Điểm đặc biệt của lần kiểm điểm này là Việt Nam vừa mới trở thành thành viên của Hội đồng Nhân quyền hôm 1/1/2014.

Một trong những bằng chứng về chuyện người dân được tham gia đóng góp ý kiến đối với mọi vấn đề hệ trọng của đất nước là chuyện có tới 26 triệu lượt đóng góp ý kiến cho quá trình sửa đổi Hiến Pháp.

Việt Nam nói họ luôn coi trọng quyền con người của người dân nhưng luôn bị những người “có dụng ý xấu” tuyên truyền không đúng về Việt Nam.

Hội thảo vận động

Một ngày trước phiên UPR của Việt Nam, một số tổ chức, như PEN International, UN Watch và Đảng chính trị Việt Tân, mà Việt Nam liệt vào dạng “có dụng ý xấu” sẽ mở hội thảo “Trách nhiệm của Việt Nam trong vai trò thành viên của Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc”.

Hội thảo này nói về trách nhiệm của chiếc thẻ thành viên Hội đồng Nhân quyền và làm sao để nhân quyền được tôn trọng ở Việt Nam.

Một trong những diễn giả của hội thảo ngày 4/2, Tiến sỹ Phạm Chí Dũng, đã bị cấm xuất cảnh sau khi có yêu cầu của Công an thành phố Hồ Chí Minh.

Nguồn tin từ ban tổ chức sự kiện nói Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã làm việc “rất chặt chẽ” với ông Dũng và can thiệp để ông được xuất cảnh nhưng bất thành.

Cũng nguồn tin này nói người duy nhất từ Việt Nam xuất cảnh trót lọt hôm 2/2 và sẽ tới Geneva chiều 3/2 là luật sư Hà Huy Sơn từ Hà Nội.

Ngoài ông Hà Huy Sơn, nhà báo Trần Quang Thành, người từng làm báo trong nước và hiện là nhà báo tự do sống tại Slovakia, cũng sẽ có mặt bên cạnh các đại diện của Việt Tân và Ủy ban Vận động Nhân quyền cho Việt Nam từ Hoa Kỳ.

Các diễn giả quốc tế dự kiến có giám đốc của PEN International Writers in Prison Committee, trưởng vùng châu Á của Reporters Without Borders, Giám đốc Chương trình Việt Nam của Trung tâm Nhân quyền Na Uy, Tổng giám đốc Đài Á châu Tự do và một số người khác.

Trước sự kiện ngày 4/2, hôm 30/1 và cũng là ngày 30 Tết, đại diện của sáu tổ chức và nhóm xã hội dân sự không được thừa nhận ở Việt Nam cũng đã tổ chức Ngày Việt Nam ở Geneva và mời đại diện của các nước tới để báo cáo về tình hình nhân quyền Việt Nam.

Trong đó có tổ chức thiện nguyện VOICE trụ sở chính ở Philippines, Phật giáo Hòa hảo Truyền thống, nhóm Dân làm báo, Mạng lưới Bloggers Việt Nam, Con đường Việt Nam và No-U Việt Nam.

Anh Bùi Tuấn Lâm, đại diện cho No-U Việt Nam từ thành phố Hồ Chí Minh, nói các nhóm đã trình bày về “những vi phạm về nhân quyền” của chính quyền Hà Nội.

“Chúng tôi là những người đưa ra bằng chứng và đưa ra những sự việc đang xảy ra thực tế ở Việt Nam cho các đại diện đại sứ quán và đại diện các tổ chức NGO đang hoạt động về vấn đề nhân quyền quốc tế và họ sẽ tham gia vào ngày điều trần UPR sắp tới ở Việt Nam,” anh Lâm nói.

“ Chúng tôi đưa ra vấn đề và nhờ họ đưa ra chất vấn trong phiên UPR tới đây.”

Con đường tới Geneva

Anh Lâm cũng cho biết các thành viên của nhóm đã phải 'rất khôn khéo' mới có thể tới được Geneva.

“Để đến được đây chúng tôi đã trải qua rất nhiều khó khăn và rất nhiều cách để đến được đây chứ không phải tự do đi lại.

"Để đến được đây chúng tôi đã trải qua rất nhiều khó khăn và rất nhiều cách để đến được đây chứ không phải tự do đi lại."

Anh Bùi Tuấn Lâm

“Nếu không có sự ngăn cản của chính quyền Việt Nam thì đã có rất nhiều đại diện đã đi đến được đây.

“Trước khi phiên họp này diễn ra thì đã có sáu người đại diện cho những tổ chức khác nhau ở Việt Nam xuất cảnh nhưng đã bị cấm xuất cảnh.

“Bản thân Lâm trước đây gần hai tháng Lâm đã đi qua Philippines trước với lý do đi làm thiện nguyện sau cơn bão Haiyan vừa rồi và đợi tới thời điểm này để được đi đến đây.

“Nếu như Lâm quay về Việt Nam và đợi đến sự kiện này sang đây thì chắc chắn Lâm sẽ không đi được bởi vì bị cấm xuất cảnh.”

Cùng tham gia còn có một phái đoàn vừa hoàn tất chuyến đi vận động tại Hoa Kỳ, với nhà báo và blogger Phạm Đoan Trang; ông Trịnh Hữu Long, từng là luật sư và nhà báo ở Việt Nam nhưng hiện đang làm việc cho một tổ chức phi chính phủ ở Philippines; bà Nguyễn Thị Trâm, thân mẫu của Luật sư Lê Quốc Quân, người đang chịu án tù ở Việt Nam và ông Trần Văn Huỳnh, thân sinh của ông Trần Huỳnh Duy Thức, người đang chịu án tù 16 năm.

Bên cạnh đó còn có anh Nguyễn Anh Tuấn, thành viên Mạng lưới Bloggers Việt Nam và anh Đặng Văn Ngoãn, đại diện nhóm Phật giáo Hòa Hảo Truyền thống.

Những người này đã có hành trình vận động qua nước MỸ và một số nước châu Âu từ giữa tháng 1.

Kiến nghị

Ba nước chủ trì phiên kiểm định định kỳ đối với Việt Nam năm nay qua bốc thăm là Kenya, Kazakhstan và Costa Rica.

Anh Nguyễn Anh Tuấn nói đoàn vận động của Việt Nam đã gặp đại diện của Costa Rica và “nêu lên những kiến nghị quan trọng, những ưu tiên, những đề nghị cụ thể để Costa Rica trong vai trò của mình họ sẽ nhấn mạnh đến những kiến nghị đó.”

“Theo tài liệu giải mật Wikileaks năm 2009 thì phái đoàn Việt Nam ở Geneva người ta đã có những thủ thuật mà các chuyên gia về UPR mà chúng tôi gặp cũng đã nói đến đó là họ cố gắng sắp xếp các nước thân thiện để có thể đưa ra những kiến nghị yếu với chính phủ Việt Nam.

“Với ba nước này chúng tôi cũng không có đủ thông tin để đánh giá mức độ thân thiện của họ với chính quyền nhưng chúng tôi cố gắng hết sức để gặp mặt đại diện của ba nước này và cố gắng cung cấp các thông tin chính xác, trung thực với đầy đủ bằng chứng để họ có thể làm tốt nhất vai trò của mình trong phiên điều trần.”

Mặc dù tiếp xúc với nhiều đại diện quốc tế, ông Trịnh Hữu Long nói người Việt Nam vẫn đóng vai trò chính trong quá trình nhằm mang lại thay đổi nhân quyền ở Việt Nam.

Ông Long nói: “Hiệu quả của Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc không được như mong đợi của những người sáng lập ra nó. Cái điểm yếu của luật quốc tế, các cơ chế quốc tế là nó không có tính thực thi cao, không can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia.

“Càng ngày chúng ta càng nhận thức rõ nhân quyền là vấn đề chúng ta tự quyết định, do chúng ta tự vận động … chứ không phải trông chờ vào sự hỗ trợ của quốc tế cả.

“Chúng tôi đi ra nước ngoài nhưng mục đính chính của chúng tôi là … nói cho người dân trong nước biết rằng thứ nhất là chúng ta có những cơ chế quốc tế để chúng ta có thể bảo vệ cho nhân quyền của chúng ta.

“Thứ hai nữa [chúng tôi] mong muốn rằng người dân của chúng ta, ở trong nước cũng như ở nước ngoài, quan tâm nhiều hơn tới thực trạng nhân quyền của đất nước. Thứ ba là cùng nhau cố gắng làm nhiều hơn nữa để có thể cải thiện tình hình nhân quyền còn đang khá bê bết ở đất nước chúng ta ngày hôm nay. ”

Các đại biểu nước ngoài tham dự Ngày Việt Nam

‘Tự do, ấm no, hạnh phúc’

Ông Long cũng nói tình hình nhân quyền ở Việt nam đã bị vi phạm “ngày càng nghiêm trọng hơn” từ năm 2009, năm ông nói nhiều nước đã đưa ra khuyến nghị với Hà Nội.

“Tại phiên điều trần UPR 2009 có nhiều nước đưa ra những kiến nghị khá gay gắt với Việt Nam bao gồm việc yêu cầu Việt Nam cho phép báo chí tư nhân, thả các tù nhân lương tâm, điều chỉnh lại bộ Luật hình sự, điều chỉnh các tội về an ninh quốc gia, và đảm bảo tự do tôn giáo cho các tổ chức tôn giáo ở Việt Nam. … Các kiến nghị đã bị phía Việt Nam từ chối và phía Việt Nam chỉ đồng ý với các kiến nghị mang tính chất chung chung ví dụ như là Việt Nam phải từng bước tuân thủ theo Công ước Nhân quyền của Liên Hiệp Quốc hay Tuyên ngôn Nhân quyền Liên Hiệp Quốc…

“Các cam kết của Việt Nam không có gì cụ thể cả cho nên chúng ta không thể đánh giá về tình hình nhân quyền của Việt Nam dựa trên những cam kết quốc tế của họ.”

Bình luận về tuyên bố của Hà Nội rằng Hiến pháp mới sửa đổi đảm bảo tốt hơn quyền lợi của người dân Việt Nam, ông Long nói:

“Chỉ có sự thay đổi duy nhất về nhân quyền là chương về quyền con người được đưa từ chương giữa Hiến pháp lên chương gần đầu tiên. Nhưng việc làm đấy là vô nghĩa và Việt Nam thậm chí còn không tuân thủ Hiến pháp của chính họ.”

"Chúng tôi đi ra nước ngoài nhưng mục đính chính của chúng tôi là … nói cho người dân trong nước biết rằng thứ nhất là chúng ta có những cơ chế quốc tế để chúng ta có thể bảo vệ cho nhân quyền của chúng ta."

Ông Trịnh Hữu Long

Còn anh Nguyễn Anh Tuấn cho rằng tình hình nhân quyền ở Việt Nam có được cải thiện trong nhiệm kỳ ba năm Việt Nam có chân trong Hội đồng Nhân quyền phụ thuộc vào những gì người Việt sẽ làm.

Anh nói: “Nếu chúng ta ngồi yên không làm gì nó sẽ là khó khăn. Nếu chúng ta biết cách làm, chúng ta làm nhiều hơn, chúng ta thu thập tài liệu đưa ra ngoài cho cộng đồng quốc tế để người ta hiểu thêm, quan tâm thêm nữa về tình hình Việt Nam thì đó sẽ là thuận lợi.”

Anh khẳng định các đại diện của chính quyền Việt Nam “sẽ nói ngược lại” với những gì mà nhóm vận động đã trình bày với các đại diện quốc tế.

Bản thân ông Trần Văn Huỳnh, người có con trai đang bị tù 16 năm, nói Việt Nam đang “thiếu nhân quyền, thiếu dân chủ, xã hội dân sự bị ngăn trở.”

Và lời chúc năm mới của ông tới độc giả của BBC và tới những người thân mà ông không được gặp trong dịp Tết là: “Chúc một năm Giáp Ngọ tự do, ấm no và hạnh phúc”.

Còn các quan chức Việt Nam sẽ nói tất cả những điều ông chúc đã đang hiện hữu ở Việt Nam.

BBC

Bấm